Józefa Prusiecka
| Data urodzenia |
ok. 1815 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziedzina sztuki |
literatura |
| Epoka |
Józefa Prusiecka, ps. „Józefa P......a”[1] (ur. ok. 1815, zm. 20 kwietnia 1887 w Warszawie) – polska poetka romantyczna, autorka literatury dla młodzieży i nauczycielka.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się około[2] lub w 1815[3] roku w rodzinie Pawła i Kunegundy de domo Petrykowskiej[2][3] lub Potrykowskiej[3]. Kształciła się u Klementyny Hoffmanowej i Stanisława Jachowicza[2] w Instytucie Guwernantek w Warszawie[3]. Z powodu wczesnej śmierci rodziców Prusiecka musiała sama zadbać o swój byt[3].
Po ukończeniu szkoły nauczała zgodnie z zasadami ukształtowanymi przez Hoffmanową[2]. Namawiana przez Jachowicza, zaczęła również pisać[2][3]. Zadebiutowała poezją w „Pierwiosnku” w 1838 roku[2][4]. Był to początek trwałej współpracy z czasopismem[2]. Jej twórczość regularnie ukazywała się także na łamach „Pielgrzyma” Eleonory Ziemięckiej (1842)[2] czy „Przeglądu Naukowego”[2][4].
W 1841 roku ukazał się jej debiutancki tomik o tytule Poezje, który spotkał się z głównie przychylną opinią krytyki[2]. Hipolit Skimborowicz nazwał ją na łamach „Kuriera Warszawskiego” „Nową Safo”[3]. W zbiorze znalazło się 37 wierszy[5] z mottami zaczerpniętymi z twórczości m.in. Byrona, Schillera, Dunina Borkowskiego, czy Gaszyńskiego[6], świadczących o głębokiej znajomości polskiej i zagranicznej literatury romantycznej[2]. W dziele można dostrzec wpływ twórczości Józefa Bohdana Zaleskiego[2][5], krytycy zwrócili uwagę na kilka epigońskich elementów[5]. W nielicznych recenzjach pojawił się zarzut, że wiersze Prusieckiej skupione są na niej samej, „nie odbijają życia ogółu, lecz indywidualne – autorki. Zawsze mimo to widać w utworach tych piękność poetycką”[5]. W opinii Marii Berkan-Jabłońskiej jednak właśnie te cechy są ciekawe dla współczesnego odbiorcy[5]. W czasach, gdy zapożyczanie wątków i pomysłów literackich od innych literatów było częstą strategią tworzenia, sama Prusiecka we wstępie do Poezji zwraca uwagę na to, że wartością jej wierszy jest „własność”, rozumiana jako „samodzielność”[5]. Choć w tomiku pojawiają się tradycyjne motywy romantyczne, takie jak motyw geniusza, czy los poety[2], widać także odejście podmiotu lirycznego od buntu romantycznego na rzecz opisu rzeczywistości z punktu widzenia kobiety i, finalnie, rozczarowanie i poszukiwanie wsparcia w religii[7]. Jej pesymistyczna ocena motywacji, które przyświecają ludzkim działaniom, oraz pragmatyzm w ocenie codzienności wyróżniają ją na tle głównego nurtu literatury kobiecej tego okresu[8]. Wiersze Prusieckiej cechuje wyważony emocjonalnie podmiot liryczny, można także dostrzec sprzeciw wobec narzuconych schematów kobiecości[8]. Ważnym motywem staje się także samotność[9].
Poza Poezjami, na dorobek poetycki Prusieckiej dla dorosłego odbiorcy składa się kilkanaście wierszy, które ukazały się czasopismach[4]. Od lat 40. zaczęła także tworzyć wiersze i opowiadania dla dzieci, które ukazywały się m.in. w „Zorzy” (1843), „Szkółce dla Dzieci” (1853), „Kronice Wiadomości Krajowych i Zagranicznych” (1857), „Przyjacielu Domowym” (1858) i w „Wieńcu” (1857)[2]. Opublikowała także dwie książki dla dzieci: oparte na jej doświadczeniach w nauczaniu Powieści moralne (1843) oraz Nowe powiastki dla dzieci (1845)[2]. Jej edukacyjna i umoralniająca twórczość dla dzieci wpisywała się w akceptowany przez współczesne jej społeczeństwo zakres pracy godny kobiet pióra[4]. Dzieła nie mają znamion oryginalności, ich celem było zapewnienie dochodu i znalezienie sposobu na bycie użyteczną dla ogółu[4].
W latach 40. i 50. XIX w. była regularnym gościem warszawskich salonów[3] prowadzonych m.in. przez Katarzynę Lewocką, Paulinę i Augusta Wilkońskich[2][10], Aleksandra Tyszyńskiego czy Annę Nakwaską[2]. Brała także udział w tzw. „wieczorach u Jachowiczów”, podczas których angażowała się w dyskusje dotyczące kwestii pedagogicznych i dydaktycznych[2]. Po 1863 roku przestała udzielać się literacko i towarzysko[2]. Możliwe, że przyczyną była trudna sytuacja materialna i problemy zdrowotne Prusieckiej[10]. Korespondencja z Franciszkiem Wężykiem z 1860 roku odsłania także jej niską samoocenę[10].
Zmarła 20 kwietnia 1887 w Warszawie, gdzie została pochowana na cmentarzu Powązkowskim[2] (kwatera 15-5-3)[11].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
- 1841: Poezje
- 1843: Powieści moralne
- 1845: Nowe powiastki dla dzieci
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gajkowska 1985 ↓, s. 580.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Gajkowska 1985 ↓, s. 581.
- ↑ a b c d e f g h Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 141.
- ↑ a b c d e Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 143.
- ↑ a b c d e f Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 144.
- ↑ Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 143–144.
- ↑ Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 145.
- ↑ a b Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 148.
- ↑ Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 151.
- ↑ a b c Berkan-Jabłońska 2019 ↓, s. 142.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: BOLESŁAW PRUSIECKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józefy Prusieckiej zmagania z romantyzmem. W: Maria Berkan-Jabłońska: Weredyczki, sawantki, marzycielki, damy... W kręgu kobiecego romantyzmu. Studia i szkice z kultury literackiej kobiet okresu międzypowstaniowego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019. ISBN 978-83-8142-298-7.
- Cecylia Gajkowska: Prusiecka Józefa. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXVIII. Polska Akademia Nauk, 1985.