Jacob Lilienthal
| Pełne imię i nazwisko |
Jacobo Aloysio Lilienthal Brunsbergensi |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel, historyk |
Jacob Aloys Lilienthal (ur. 20 października 1802 w Braniewie, zm. 8 listopada 1875 w Reszlu) – nauczyciel i historyk Warmii, w latach 1826–1848 wykładowca braniewskich szkół (gimnazjum i Elisabethschule), następnie dyrektor progimnazjum w Reszlu, doprowadził do utworzenia pełnego gimnazjum.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie średniozamożnego krawca Jacoba Aloysa (1765–1835) i Rosalie z domu Weck w Nowym Mieście Braniewie. Jego dziadek Johann przybył do Braniewa ze wsi Żegoty w pow. lidzbarskim i osiedlił się przy Wysokiej Bramie jako kowal. Jacob w latach 1816–1822 uczęszczał do gimnazjum w Braniewie, kończąc je w 1822 maturą z bardzo dobrymi wynikami (Zeugnis I Grades)[1][2]. Kształcił się tam między innymi u takich znakomitych profesorów jak Schmülling czy Gerlach, którzy ukształtowali jego zainteresowania naukowe. Następnie od 17 sierpnia 1822 do Wielkanocy 1824 studiował na Uniwersytecie w Królewcu, od 5 maja 1824 matematykę i języki starożytne na Uniwersytecie w Berlinie. Studiował m.in. u Johannesa Voigta, na którego habilitację 20 marca 1823 został powołany jako urzędowy oponent[3]. 15 lipca 1826 ukończył studia w Berlinie, zdając egzamin z zakresu filologii i matematyki i uzyskując stopień doktora. Powrócił do rodzinnego Braniewa, zostając od 21 września tego roku nauczycielem w gimnazjum. Zajął tu wkrótce miejsce profesora Schmüllinga, który w 1827 opuścił na stałe Braniewo. Prowadził zajęcia z matematyki, fizyki, łaciny, greki oraz języka niemieckiego. W 1838 uzyskał tytuł Oberlehrer (starszy nauczyciel). W 1847 został dyrektorem progimnazjum w Reszlu[4][5], 16 września 1848 ostatecznie odszedł z pracy w gimnazjum w Braniewie. W progimnazjum w Reszlu pracował do przejścia na emeryturę w 1866 roku, w tym czasie doprowadził do utworzenia w mieście pełnego gimnazjum[6]. Po odejściu na emeryturę mieszkał w Reszlu w kręgu swojej rodziny jako szanowany obywatel miasta. Nadal udzielał się jeszcze w administracji samorządowej, m.in. jako zastępca burmistrza.
Zmarł w 1875 roku w Reszlu.
Działalność naukowa, społeczna i polityczna[edytuj | edytuj kod]
Podczas ponad 20-letniej pracy jako nauczyciel w gimnazjum Braniewie zajmował się zgłębianiem historii tego miasta i Warmii, wykorzystując bogate archiwalia tego miasta. Przez biskupa Thiela nazwany nestorem badań historii Warmii. Przez lata przeprowadzał przegląd braniewskiego archiwum, poszukując źródeł do dziejów regionu i rodzinnego miasta. Lilienthal był między innymi autorem opracowań poświęconych wspomnianym dziedzinom. W zbiorowej pamięci utrwalił się jednak jako autor historii Warmii, dziejów reszelskiego gimnazjum oraz sporów pomiędzy rajcami Starego i Nowego Miasta Braniewa[7][8]. Od 1832 pełnił funkcję rajcy miejskiego w Braniewie, zajmując się szczególnie problemami szkolnictwa. Bardzo się angażował w pracę szkoły dla dziewcząt „Töchterschule", wymieniany był jako jeden z jej kierowników (szkoła została przekształcona później w Elisabethschule)[9].
Ponadto aktywnie angażował się we wspieranie fundacji stypendialnych, między innymi fundacji im. Jana Preucka.
Publikacje (wybór)[edytuj | edytuj kod]
- Braunsberg in den ersten Decennien des 17. Jahrhunderts: Eine Rede zur Feier des Geburtstages Sr. Maj. Friedrich Wilhelms III. am 3.8.37 gehalten, Braunsberg 1837
- Fortsetzung der Beiträge zur Geschichte des Königl. Progymnasiums in Rössel von 1780 bis 1835, Sechszehnter Jahresbericht über das Königl. Progymnasium zu Rössel, Königsberg 1847
- Die Hexenprocesse der beiden Städte Braunsberg: nach d. Criminalacten d. Braunsberger Archivs, Królewiec 1861[10] (książka wznawiana w XXI wieku)
- Die Erweiterung des Kgl. Gymnasiums zu Rößel zu einem vollständigen Gymnasium, in: Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde des Ermlands, Band 5, Braunsberg 1870, s. 405–409
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands Beiheft 8 1990
- ↑ Leben des Direktors Prof. Dr. Lilienthal (+ 8. Nov. 1875), von Generalvikar Dr. Thiel w: Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Tom 6, s. 228
- ↑ Commentatio De Ordinis Equitum Teutonicorum Certamine Cum Judiciis Westphaliae Secretis Gesto Quam Auctoritate A. Ordinis Philosophorum Pro Loco In Eodem Rite Obtinendo D.XX. Martii A. D. MDCCCXXIII. H.L.Q.C. Publice Defendet Johannes Voigt Philos. D. Historiae P.P.O. Tabularii ... Respondente Friederico Guilielmo Lucks Insterburgensi Opponentibus Eduardo Bobrick Gedanensi Et Jacobo Aloysio Lilienthal Brunsbergensi | WorldCat.org [online], www.worldcat.org [dostęp 2023-02-24] (ang.).
- ↑ Danuta Kasparek Studia ks. Walentego Barczewskiego w Braniewie i w Eichstätt (maj 1879–grudzień 1883) Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 539–550, 2001
- ↑ Jan Chłosta, Słownik Warmii, Olsztyn 2002, str. 370
- ↑ Tomasz Chrzanowski Rywalizacja miast warmińskich o Królewskie Progimnazjum w Reszlu w Rywalizacja miast warmińskich o Królewskie Progimnazjum w Reszlu w XIX wieku: ofensywa Olsztyna w latach 1861–1863 XIX wieku: ofensywa Olsztyna w latach 1861–1863 Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2020 | 2(308) | 173-189
- ↑ Alojzy Szorc Monumenta Historiae Warmiensis – seria źródeł do dziejów Warmii opublikowanych w latach 1860-1937 i jej wydawcy Echa Przeszłości 10, 161–190, 2009
- ↑ Joseph Bender Geschichte der philosophischen und theologischen Studien in Ermland (1868), s. 124
- ↑ Zur Geschichte der Elisabethschule, des Städtischen Oberlyzeums in Braunsberg Ostpr. Anläßlich der 150jährigen Wiederkehr des Gründungstages verfasst von Maria Hinz 1965 Herausgegeben vom Hist. Verein für Ermland e. V. (Sitz Münster/Westf.)
- ↑ Normnummer des Autors = [120537877] OR Autor / Hrsg[.] = Lilienthal, Jakob Aloys von, [1802]-[1875] - BSB-Katalog [online], opacplus.bsb-muenchen.de [dostęp 2023-02-24] (niem.).