Jadwiga Gawrych
| Data urodzenia |
20 października 1931 |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość |
polska |
| Rodzice | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Jadwiga Irena Gawrych (ur. 20 października 1931) – Polka, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata; niegdyś perkusistka[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jadwiga Gawrych urodziła się w rodzinie Aleksandry z domu Serafin i Jana. Gawrychowie wraz z synem Józefem (zwany Niutkiem, ur. 1938)[1] i córką Jadwigą mieszkali w leśniczówce między Wólką Czarnińską a Ludwinowem (powiat miński), gdzie Jan pełnił funkcję leśniczego i instruktora pszczelarstwa. Starszy brat Jerzy mieszkał w Mińsku Mazowieckim, gdzie uczęszczał do gimnazjum[2], zaś ona sama uczyła się gry na perkusji[1].
W czasie okupacji Gawrychowie przyjęli pod swój dach uciekiniera z getta warszawskiego – trzydziestoletniego skrzypka Filharmonii Warszawskiej oraz fryzjera Abrahama (Abrama) Słomkę. Słomka uczył Jadwigę i jej brata gry na skrzypcach. Zarabiał w okolicznych wsiach jako fryzjer i balwierz, do których uczęszczał z walizką z przyborami. Pieniądze przekazywał Aleksandrze. Gawrychowie dostarczali żywność także Żydom z pobliskiego Stanisławowa oraz karmili Żydów ukrywających się w okolicznych lasach. W leśniczówce mieszkali lub znajdowali schronienie również Żydzi Teresa Papier (z d. Zylberberg), Chaskiel Papier, szesnastoletnia Fryda (Frania) Aronson (z d. Szpigner) i Mosze Aronson, a nadto zbiegły z niemieckiej niewoli Piotr, oficer Armii Czerwonej[3]. 18 marca 1943 po donosie sąsiadki Gawrychów Niemcy przeprowadzili najazd na leśniczówkę, którą spalili. Ciężarna Teresa Papier została zabita na miejscu. Piotr, który zaczął strzelać z ukrywanego przez siebie karabinu, został postrzelony. Jana Gawrycha rozstrzelano po kilku dniach. Aleksandrze, Jadwidze i Niutkowi pozwolono uciec. Schronili się u sąsiedniej rodziny Gańków, gdzie dożyli końca wojny. Abraham Słomka, mimo że udało mu się zbiec, po kilkunastu dniach popełnił samobójstwo[2][4][5][6]. Z ukrywających się Żydów jedynie Fryda Szpinger przeżyła wojnę[7]. Skryła się u sióstr zakonnych w Ignacowie, a po 1945 wyjechała do Izraela. Po wojnie Gawrychowie powiedzieli sąsiadce, że wiedzą, że to ona na nich doniosła[5]. Jadwiga mieszkała później w Warszawie[2]. W latach 60. była perkusistką żeńskiego zespołu instrumentalnego Klipsy, który akompaniował Mieczysławowi Foggowi[1].
W 2001 Jadwiga Gawrych została odznaczona medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Jej rodzice zostali wyróżnieni dwa lata wcześniej[8]. W 2008 otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[9], a w 2019 Medal „Pro Patria”[10]. Od 2008 do 2016 była członkinią komisji rewizyjnej Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[11]. W późniejszych latach także działała na rzecz Sprawiedliwych[12][13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Paweł Brodowski: Józef Gawrych. jazzforum.com.pl, 2022. [dostęp 2022-11-03]. (pol.).
- ↑ a b c Anna Herbich, Dziewczyny sprawiedliwe. Polki, które ratowały Żydów, Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2019, s. 11–27, ISBN 978-83-240-5766-5 [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Edward Kopówka, Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki (Księga Izajasza 56,5). Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów, Oxford-Treblinka: Drohiczyńskie Towarzystwo Naukowe, Kuria Diecezjalna w Drohiczynie, 2011, s. 124, 249, ISBN 978-83-7257-496-1 [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Ignacy Strączek, Jadwiga Gawrych, Przemysław Jaczewski, sztetl.org.pl, 24 lipca 2014 [dostęp 2020-02-18].
- ↑ a b Teresa Torańska, Historia rodziny Gawrychów [online], sprawiedliwi.org.pl, październik 2008 [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Teresa Torańska, Jadwiga Gawrych: Spałyśmy z Franią w jednym łóżku [online], wyborcza.pl, 20 października 2008 [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Jan Gawrych [online], www.radiomaryja.pl [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2019. Poland [online], yadvashem.org, 7 stycznia 2019, s. 25 [dostęp 2020-02-18] (ang.).
- ↑ Odznaczenia dla Polaków, którzy ratowali Żydów w czasie Zagłady / Inicjatywy społeczne / Rok 2010 / Aktualności / Archiwum Lecha Kaczyńskiego / Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej [online], www.prezydent.pl, 17 listopada 2008 [dostęp 2020-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-18].
- ↑ Inauguracja IV Zjazdu Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką - Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych [online], ww.kombatanci.gov.pl, 15 października 2019 [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2020-02-18].
- ↑ Polscy Sprawiedliwi wraz z delegacją państwową oddali głosy w Tel Awiwie [online], dzieje.pl, 13 października 2019 [dostęp 2020-02-18] (pol.).
- ↑ Prezydent Izraela: To, co uczynili Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, zapisane jest złotymi literami [online], niezalezna.pl, 16 października 2019 [dostęp 2020-02-18].