Jan Czajkowski

Jan Euzebiusz Czajkowski

Data i miejsce urodzenia	15 grudnia 1811 Staniaławów
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1897 Lwów
Poseł do Sejmu Krajowego Galicji
Okres	od 1861 do 1882
Poseł do Rady Państwa
Okres	od 20 maja 1867 do 22 maja 1879

Herb Gryf

Jan Euzebiusz Czajkowski pisownia również Czaykowski herbu Gryf (ur. 15 grudnia 1811 w Staniaławowie, zm. 23 lutego 1897 we Lwowie) – polski polityk i działacz społeczny, poseł do Sejmu Krajowego Galicji i austriackiej Rady Państwa oraz członek dożywotni austriackiej Izby Panów.

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej, był synem kupca Grzegorza.

Ukończył studia prawnicze na uniwersytecie we Lwowie (1833) uzyskując stopień doktora. Autor pracy Siltze aus silmmtlichen Rechts- und poW. Wissenschaften, Lwów 1836. Uczestniczył w lwowskich wydarzeniach w okresie Wiosny Ludów. Był członkiem, do marca 1848, Rady Przybocznej przy gubernatorze Galicji Franciszku Stadionie, zrezygnował z uczestnictwa w niej pod wpływem Jerzego Lubomirskiego. Następnie przebywał jakiś czas w Wiedniu, wspomagając działalność polskiej delegacji w Sejmie Ustawodawczym.

Po powrocie początkowo gospodarował w odziedziczonej po swym stryju Kamionce Wołoskiej, ale dość szybko przeniósł się do Lwowa, gdzie otworzył znaną kancelarię adwokacką. Był także właścicielem majątków Sarniki w pow. bóbreckim oraz Głobikówka w pow. pilzneńskim.

W okresie powstania styczniowego współpracował z władzami powstańczymi, posiadając dobra Sarniki współdziałał w przechodzeniu kordonu przez powstańców. Wytoczono mu za to śledztwo we wrześniu 1863.

Poseł do Sejmu Krajowego Galicji I, II, III i IV kadencji (1861–1882), wybrany w I kurii (wielkiej własności ziemskiej) obwodu Żółkiew, z okręgu wyborczego Żółkiew na miejsce Leona Sapiehy, który, zdobywszy mandat w innym okręgu, nie objął go. Był zwolennikiem polityki ugodowej, zwanej potocznie utylitarną. Jako bliski współpracownik Agenora hr. Gołuchowskiego, znalazł się w gronie „mameluków”. Na terenie Sejmu w roku 1865 referował projekt ustawy gminnej i o wprowadzeniu sądów pokoju. W I. 1869 i 1870 zajmował się nadaniem statutu dla m. Lwowa. Był także czynny w nowelizacji ordynacji wyborczej do Sejmu, a także przy uchwalaniu ustawy budowlanej dla miast i miasteczek. Był rzecznikiem rozwoju szkolnictwa zawodowego i rolniczego. Był także członkiem Wydziału Krajowego, a w latach 1867–1877 członkiem Rady Powiatu w Rawie Ruskiej. Zasiadał także, przez długie lata, w Komisji Krajowej dla spraw odkupu (indemnizacji) i uporządkowania ciężarów gruntowych. Pozostawał w bliskich relacjach z gubernatorem Galicji Alexandrem Mensdorffem. Był rzecznikiem rozwoju szkolnictwa zawodowego i rolniczego, w szczególności opiekował się szkołą rolniczą w Dublanach. Jak pisał Artur Górski: Uczestniczył w wynegocjowaniu warunków uznania tej szkoły za zakład krajowy i przejęcia jej przez Wydział krajowy od Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie, które miało kłopoty z utrzymaniem szkoły i nie gwarantowało jej rozwoju. Sprzeciwił się także, aby w szkole w Dublanach został wprowadzony drugi język wykładowy – ruski. Tłumaczył, że „zaprowadzenie języka wykładowego ruskiego wywołałoby potrzebę zamianowania osobnych profesorów dla wykładów ruskich, że z tego powodu urosłyby znacznie koszty, z którymi wobec skromnych funduszów zakładu bardzo ściśle rachować się należy, bo zasoby tego zakładu nie wystarczają na dotację profesorów dla wykładów w dwóch językach”. Przypomniał, że Towarzystwo odstąpiło Dublany pod warunkiem, „aby językiem wykładowym był polski i wyraźnie zawarowało, że w razie, gdyby język polski przestał być wykładowym, raczy swą darowiznę za odwołaną”. To był tylko pretekst, gdyż zastrzeżenie to dotyczyło języka niemieckiego, a przecież wprowadzenie języka wykładowego ruskiego nie eliminowałoby wykładów w języku polskim.

Poseł do austriackiej Rady Państwa II kadencji (20 maja 1867 – 31 marca 1870), III kadencji (15 września 1870 – 10 sierpnia 1871), IV kadencji (13 stycznia 1872 – 21 kwietnia 1873), V kadencji (2 grudnia 1874 – 22 maja 1879), wybierany w kadencjach II – IV z galicyjskiej kurii I (wielkiej własności ziemskiej) zaś w kadencji V – z kurii I w okręgu nr 11 (Żółkiew, Rawa, Sokal). W parlamencie austriackim należał do Koła Polskiego, którego w latach 1867–1870 był wiceprezesem. Był także wybierany kilkakrotnie do Delegacji Wspólnych (m.in. w 1868 i 1869), a w roku 1867 delegowano go wraz z 5 posłami polskimi z łona Izby Panów do Komisji Konstytucyjnej, uczestniczył także w komisji petycyjnej. W tym samym roku uczestniczył wraz z Ziemiałkowskim i Zyblikiewiczem w ceremonii koronacji Franciszka Józefa I w Budapeszcie. 28 maja 1895 r. z nominacji cesarskiej zasiadł w Izbie Panów jako członek mianowany dożywotnio.

Adwokat krajowy od 1840 i prezes Izby Adwokackiej we Lwowie (1891–1897). Prezes Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie (1894–1897). Był także w latach 1867–1869 wiceprezesem, a do 1897 członkiem zarządu Galicyjskiego Akcyjnego Banku Hipotecznego we Lwowie. Zastępca naczelnego dyrektora Galicyjskiej Kasy Oszczędnościowej (1892–1897).

Bibliografia

• Marian Tyrowicz: Czajkowski (Czaykowski) Jan Euzebiusz (1811–1897). [W;] Polski Słownik Biograficzny. T. 4. Kraków, 1938, s. 153–154.