Janina Kossak-Pełeńska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Janina Kossak-Pełeńska
Janina Kossak
J. P., jp
Data urodzenia

1875

Data i miejsce śmierci

4 listopada 1943
Lwów

Miejsce spoczynku

Cmentarz Łyczakowski we Lwowie

Małżeństwo

Jan Pełeński

Multimedia w Wikimedia Commons

Janina Kossak-Pełeńska, także Janina Pełeńska[a] (ur. 1875, zm. 4 listopada 1943 we Lwowie) – poetka, pisarka, dziennikarka, aktorka, działaczka społeczna.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wywodziła się z ziemi lwowskiej[1]. Ukończyła szkołę średnią[1]. Została żoną Rusina Jana Pełeńskiego (auskultant sądowy w Nowym Sączu, adiunkt sądowy w Starym Sączu, później sekretarz[2], radca C. K. Sądu Obwodowego w Sanoku[3], przypisany w tym mieście do ulicy Jagiellońskiej[4], adwokat[5], działacz polityczny)[6][7][8].

Została określona jako poetka polsko-ukraińska[9]. Jej pierwsze wiersze, nowele, felietony, recenzje teatralne ukazywały się na łamach pism polskich, w tym „Gazety Przemyskiej”[10][11][12][13][14][15], „Głosu Rzeszowskiego” (pt. Duchy)[16]. W Przemyślu w 1909 wygłosiła pozytywnie przyjęty odczyt o Juliuszu Słowackim[11]. W 1908 została nagrodzona w konkursie literackim zorganizowanym przez periodyk „Wiek Nowy” za nowelę pt. Smenta (nadesłano łącznie ok. 300 prac, a nagrodzeni zostali wówczas także Maria Czeska-Mączyńska i Henryk Zbierzchowski)[1][17][10][14]. Zaproszona do współpracy w tym piśmie publikowała swoją twórczość na jego łamach[1]. Ponadto podjęła współpracę z pismami we Lwowie, Krakowie i Warszawie[17]. Była również współpracowniczką czasopisma „Tygodnik Ziemi Sanockiej”[18], na łamach którego wydrukowano nowelę Smenta[19][20][21], recenzje teatralne[22], artykuł i wiersz opiewające powstanie styczniowe[23][24]. W 1911 jej nowela pt. Rozbieżne drogi została wyróżniona w konkursie „Kroniki Powszechnej” i w tym samym roku była drukowana na łamach tego czasopisma[1][18]. Łącznie ogłosiła kilka powieści i nowel[1]. Wraz z sanockimi inżynierami Mieczysławem Nawarskim i Fischlerem była założycielką kółka dramatycznego w Sanoku, organizującego przedstawienia sceniczne w mieście, w który ona sama grała główne role[5][25].

Nagrobek Janiny Kossak-Pełeńskiej

W Sanoku manifestacyjnie okazywała swoje poglądy socjalistycznie (np. udziałem w pochodzie robotniczym), stanowiąc unikatowy przypadek osoby wywodzącej się ze sfery „arystokracji urzędniczej” i reprezentującej ww. idee[5]. Po wybuchu I wojny światowej od 3 sierpnia 1914 wraz z bliskimi przebywała w Linzu[26]. Od 1915 do 1917 działała na uchodźstwie w strukturach prasy polskiej w Wiedniu[1]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadal aktywnie pracowała w polskiej prasie[27]. Od 1922 działała w redakcji „Gazety Porannej”, w tym redagowała periodyk „Kobieta w Domu i Salonie (Gazeta Poranna swoim czytelniczkom)”[28][1][29]. Współpracowała także z „Gońcem Wieczornym”[30]. Pisała na tematy społeczne, kulturalne i gospodarcze[1]. Tworzyła także poezje, np. na Boże Narodzenie[31], wiersz pt. Na śmierć ś.p. Wilhelminy Zaleskiej (zmarłej żony dr. Karola Zaleskiego)[32].

W Sanoku działała w zarządzie Towarzystwa Kółka „Rodzina”, została wskazana przez Alojzego Zieleckiego jako jedna z czołowych postaci środowiska ukraińskich nacjonalistów[8][33][7]. Przed 1914 należała także do sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1906, 1912)[34][8] oraz do Sanockiej Chorągwi Drużyn Bartoszowych (od 3 sierpnia 1911 do 31 lipca 1914)[35][9]. W 1912 zorganizowano jej odczyt w sanockim oddziale „Wyzwolenia”[36][37]. Działała społecznie w strukturach m.in. Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, władzach Syndykatu Dziennikarzy Lwowskich[38], Komitecie Budowy Pomnika Marii Konopnickiej[1]. Była działaczką Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet we Lwowie[39].

Do 1939 pozostawała dziennikarką we Lwowie[35]. Zamieszkiwała tam przy ulicy Zdrowie 6[35]. Zmarła 4 listopada 1943 we Lwowie w wieku 68 lat[1][40]. Została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (pole 55).

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Na łamach prasy była podpisywana w obu formach (Janina Kossak-Pełeńska i Janina Pełeńska)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Michalina Grekowicz-Hausnerowa. Materiały do Słownika Publicystów i Dziennikarzy Polskich. „Zeszyty Prasoznawcze”. 3 (37), s. 88, 1968. 
  2. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 123.
  3. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 142.
  4. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 42.
  5. ↑ a b c Emilia Słuszkiewicz: Pamiętnik (1853–1939). Sanok: 1971, s. 56.
  6. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 117, 137.
    •Ruch przedwyborczy. Łącko. „Słowo Polskie”, s. 3, Nr 556 z 29 listopada 1900. 
    •Ruch przedwyborczy. „Słowo Polskie”, s. 3, Nr 558 z 30 listopada 1900. 
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 140, 176, 249.
  7. ↑ a b Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku. Życie kulturalne. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 463.
  8. ↑ a b c Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2017-05-01].
  9. ↑ a b Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 205, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  10. ↑ a b Kronika. „Echo Przemyskie”, s. 3, Nr 9 z 30 stycznia 1910. 
  11. ↑ a b Kronika. Konwencyonalne sądy o Słowackim. „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 99 z 10 grudnia 1909. 
  12. ↑ Janina Pełeńska. Bóg dziecię – wieczna miłość!. „Gazeta Przemyska”, s. 1, Nr 104 z 24 grudnia 1909. 
    •Janina Pełeńska. Pogadanki. „Gazeta Przemyska”, s. 1-2, Nr 30 z 12 kwietnia 1910. 
    •Janina Pełeńska. Niechaj ten obcy nie wie!. „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 36 z 3 maja 1910. 
    •Janina Pełeńska. Dzieci wiosny. „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 41 z 20 maja 1910. 
    •Janina Pełeńska. Choć umarła dusza!.... „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 45 z 3 czerwca 1910. 
  13. ↑
    •Janina Pełeńska. Historya, jakich wiele.... „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 46 z 7 czerwca 1910. 
    •Janina Pełeńska. Myśl.... „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 46 z 7 czerwca 1910. 
  14. ↑ a b c Z literatury. Janina Pełeńska: Na falach życia. „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 48 z 17 czerwca 1910. 
  15. ↑ Janina Pełeńska. Surowy. „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 63 z 9 września 1910. 
    •Janina Pełeńska. Z teatru. Lekkomyślna siostra W. Perzyńskiego. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 14 z 7 kwietnia 1911. 
  16. ↑ Janina Pełeńska. Kronika. „Głos Rzeszowski”, s. 2-4, Nr 36 z 3 września 1911. 
  17. ↑ a b Janina Kossak-Pełeńska. „Wiek Nowy” i ja. „Wiek Nowy”, s. 31-32, Nr 7506 z 4 lipca 1926. 
  18. ↑ a b Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 33 z 6 sierpnia 1911. 
  19. ↑ Janina Pełeńska. Smenta (I). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, Nr 6 z 5 czerwca 1910. 
  20. ↑ Janina Pełeńska. Smenta (II). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, Nr 7 z 12 czerwca 1910. 
  21. ↑ Janina Pełeńska. Smenta (III). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, Nr 10 z 3 lipca 1910. 
  22. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. „Nerwowa awantura”. Sztuka w 3 aktach G. Zapolskiej odegrana przez Teatr Premier. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2-3, Nr 46 z 17 listopada 1912. 
  23. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Pogrzeb powstańca (ze wspomnień rodzinnych). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2-3, Nr 4 z 22 stycznia 1913. 
  24. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. W przełomowej chwili (w 50-tą rocznicą naszego ostatniego wzlotu do wolności). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 4 z 22 stycznia 1913. 
  25. ↑ Jan Ciałowicz: Przed półwieczem (wspomnienia i refleksje). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 201.
  26. ↑ Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914-1915 oraz Album pamiątkowe. Cz. 3. Prowincya i Bukowina. Wiedeń: 1915, s. 142.
  27. ↑ Jadwiga Krawczyńska: Kobiety w prasie. W: Almanach spraw kobiecych. Informacje, postulaty, zagadnienia. Warszawa: Wydział Prasowy Z. P. O. K., 1933, s. 167.
  28. ↑ Kobieta w Domu i Salonie (Gazeta Poranna swoim czytelniczkom)
  29. ↑ Klaudiusz Hrabyk. Wspomnienia, cz. IV. „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”. 10/1, s. 82, 1971. 
  30. ↑ Biuletyn Bibliograficzny
  31. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Bóg się rodzi. „Gazeta Powszechna”, s. 5, Nr 295 z 25 grudnia 1910. 
    •Janina Kossak-Pełeńska. Nam niczem nie zaimponuje!. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, Nr 53 z 24 grudnia 1911. 
    •Janina Kossak-Pełeńska. Bóg się rodzi. „Polak”, s. 6, Nr 153 z 24 grudnia 1919. 
    •Janina Kossak-Pełeńska. Kartka z wiosennych wspomnień. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 14 z 7 kwietnia 1912. 
    •Janina Kossak-Pełeńska. Znijdź ku nam – o Chryste!. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 51 z 25 grudnia 1912. 
  32. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Na śmierć ś.p. Wilhelminy Zaleskiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2-3, Nr 10 z 10 marca 1912. 
  33. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 359.
  34. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 146, 149. ISBN 978-83-939031-1-5.
  35. ↑ a b c Jan Bach: Wykaz imienny członków Drużyn Bartoszowych. W: Drużyny Bartoszowe 1908–1914. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1939, s. 268.
  36. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 46 z 17 listopada 1912. 
  37. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 47 z 24 listopada 1912. 
  38. ↑ Klaudiusz Hrabyk. Wspomnienia, cz. IV. „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”. 10/1, s. 72, 1971. 
  39. ↑ Pran całorocznej działalności Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. „Słowo Polskie”. Nr 103, s. 8, 16 kwietnia 1931. 
  40. ↑ Z żałobnej karty. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 262 z 7-8 listopada 1943. 
  41. ↑ Janina Pełeńska. Na falach życia. „Gazeta Przemyska”, s. 2, Nr 99 z 10 grudnia 1909. 
  42. ↑ Ludwik Glatman. Janina Pełeńska: „Na falach życia”. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1-2, Nr 14 z 31 lipca 1910. 
  43. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 1, s. 3, 1 maja 1910. 
  44. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Niechaj ten obcy nie wie! (z cyklu: Konwenans-Samowładny Król) cz. 1. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1-2, Nr 15 z 7 sierpnia 1910. 
  45. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Niechaj ten obcy nie wie! (z cyklu: Konwenans-Samowładny Król) cz. 2. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, Nr 18 z 28 sierpnia 1910. 
  46. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Niechaj ten obcy nie wie! (z cyklu: Konwenans-Samowładny Król) cz. 3. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1-2, Nr 19 z 4 września 1910. 
  47. ↑ Janina Kossak-Pełeńska. Niechaj ten obcy nie wie! (z cyklu: Konwenans-Samowładny Król) cz. 4. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, Nr 20 z 11 września 1910. 
  48. ↑ Janina Kossak-Pełeńska, Rozbieżne drogi : nowela odznaczona na konkursie "Kroniki Powszechnej", Lwów: Towarzystwo im. Piotra Skargi, 1911.
  49. ↑ Książki polecone przez Komisję Krytyczną do bibliotek T. C. L.. „Przegląd Oświatowy”. 1, s. 12, 1919. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Janina_Kossak-Pełeńska&oldid=71784951”