Jaworzec
49°13′19″N 22°26′31″E/49,221944 22,441944| wieś | |
 Krzyż upamiętniający mieszkańców Jaworca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
0 |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-608 |
| Tablice rejestracyjne |
RLS |
| SIMC |
1065303[2] |
Położenie na mapie gminy Cisna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leskiego  | |
| 49°13′19″N 22°26′31″E/49,221944 22,441944[1]
| |
Jaworzec – nieistniejąca obecnie wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna w Bieszczadach[2][3]. Leży na prawym brzegu rzeki Wetlinki, ok. 3 km na północ od Kalnicy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Lokowana na prawie wołoskim przed 1580 przez Kmitów. Do 1553 Jaworzec dziedziczy Piotr Kmita Sobieński, a po jego śmierci znajduje się on w posiadaniu bezdzietnej wdowy Barbary Kmity z Herburtów. W 1580 po śmierci wdowy wieś przechodzi w posiadanie jej brata Stanisława Herburta. W XVII wieku znana jako siedziba beskidników. Wieś prawa wołoskiego w latach 1551-1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[4].
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Jaworcu z przysiółkami Bereh i Kobylyskie, był Karol hr. Łoś[5].
W 1921 liczyła 78 domów i 501 mieszkańców (497 wyznania greckokatolickiego, 4 wyznania mojżeszowego). W 1939 we wsi i przysiółkach mieszkało 670 osób[6].
Zachował się żelazny krzyż na cokole z piaskowca ufundowany przez mieszkańców Jaworca dla upamiętnienia zniesienia pańszczyzny w 1848, który w 2014 został zrekonstruowany przez wolontariuszy ze Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic[7], przy współpracy ze Stowarzyszeniem Magurycz. Z drewnianej cerkwi p.w. św. Wielkiego Męczennika Dymitra z 1846, która przestała istnieć po 1947, pozostały jedynie pozostałości podmurówki i betonowe schody.
Przez Jaworzec prowadzą szlaki turystyczne na Połoninę Wetlińską oraz do rezerwatu przyrody „Sine Wiry”. Znajduje się tutaj także bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976 roku.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
W Jaworcu znajduje się jedynie bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976. Zaczyna się tutaj otwarta 14 czerwca 2012 ścieżka historyczna „Bieszczady Odnalezione”, wiodąca po nieistniejących już wsiach Jaworzec, Łuh i Zawój. Na jej trasie znajdują się dwujęzyczne tablice (w języku polskim i ukraińskim)[8], wskazujące granice wsi, miejsca po cerkwiach, cmentarze, studnie z odtworzonymi cembrowinami i żurawiami oraz piwnice dawnych domostw, a także zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic relacje dawnych mieszkańców tych wsi, przymusowo wysiedlonych w latach 1945-1947. Wytyczenie ścieżki historycznej miało na celu ocalenie od zapomnienia ostatnich śladów dawnych mieszkańców (Ukraińców, Polaków i Żydów) oraz uczczenie pamięci wszystkich, którzy musieli opuścić swoje domostwa wiosną 1947 roku[9].
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Jaworzec – Smerek – Przełęcz M. Orłowicza – Połonina Wetlińska (schronisko PTTK „Chatka Puchatka”)- Jaworzec – Falowa – Dołżyca – Łopiennik – Jabłonki (schronisko)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 45633
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 77.
- ↑ Odkrywanie zapomnianych Bieszczadów
- ↑ Jaworzec / Twoje Bieszczady [online], twojebieszczady.net [dostęp 2016-01-03].
- ↑ Krzysztof Potaczała Bieszczady Odnalezione, „Głos Lasu” nr 10(507)/2012
- ↑ Ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione" została oficjalnie otwarta. [dostęp 2016-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jaworzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 531.
- Jaworzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 15.
- Historia Żydów w Jaworzcu na portalu Wirtualny Sztetl
- Historia Jaworzca
