Jazy we Wrocławiu
Wrocławski Węzeł Wodny obejmuje liczne budowle i urządzenia wodne, w tym jazy, wybudowane w ramach wrocławskich stopni wodnych, zlokalizowanych zarówno na największej wrocławskiej rzece i jej ramionach oraz kanałach – Odrze[1], jak i na mniejszych rzekach, dopływach Odry.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jazy i śluzy wodne we Wrocławiu, położone poza Śródmiejskim Węzłem Wodnym, były budowane razem, w ramach większych inwestycji obejmujących także inne elementy infrastruktury hydrotechnicznej. Były to dwie wielkie przebudowy systemu hydrotechnicznego Odry we Wrocławiu:
- budowa Drogi Wielkiej Żeglugi (1892–1897) – jazy: Jaz Szczytniki (nowy w miejsce wcześniejszego), Jaz Psie Pole
- budowa Głównej Drogi Wodnej (1913–1917) - jazy: Jaz Opatowice, Jaz Bartoszowice, Jaz Zacisze, Jaz Różanka.
Pozostałe jazy budowane były w różnych okresach[1].
Jazy na Odrze i jej odnogach oraz kanałach[edytuj | edytuj kod]
Na największej z wrocławskich rzek – Odrze – stopnie wodne powstawały sukcesywnie podczas inwestycji realizowanych głównie pod kątem ochrony przeciwpowodziowej miasta i żeglugi. Obecnie Odra w granicach miasta jest rzeką skanalizowaną[5][6], tj. zabudowaną całym ciągiem stopni wodnych. W ramach poszczególnych stopni wodnych, jazy piętrzą wodę razem ze śluzami wodnymi usytuowanymi na kanałach bocznych.
| jaz | kanał wodny | km biegu rzeki | spad (m) | liczba przęseł [szt.] | światło przęseł [m] | zamknięcia |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jaz Bartoszowice | Kanał Powodziowy | 0,45 Kanału Powodziowego | 5,40 | 3 | 100,0 (2x30,0+40,0) | segment, stały |
| Jaz Zacisze | Kanał Powodziowy | 4,87 Kanału Powodziowego | 1[1] | 54,04[1] | kozłowo-iglicowy | |
| Jaz Różanka | Stara Odra | 5,15 Starej Odry | 2,30 | 3 | 75,0 (3x25,0) | sektorowe |
| Jaz Rędzin | Odra[a] | 260,70 | 2,00 | 3 | 115,32 (2x30,62+54,08) | segmentowe, zasuwy |
| Jaz Opatowice | Odra[b] | 245,035 | 2,00 | 3 | 96,0 (3x32,0) | sektorowe |
| Jaz Szczytniki | Stara Odra | 0,10 Starej Odry | 2,05 | 1 | 45,0 | powłokowe |
| Jaz Psie Pole | Stara Odra | 2,90 Starej Odry | 1,35 | 2 | 76,0 (2x38,0) | kozłowo-iglicowy |
| Jaz św. Macieja | Odra Południowa | 252,00 | 3 | 45,44 (8,0+23,04+14,4) | zasuwa, stały, iglicowy | |
| Jaz św. Klary | Odra Północna | 0,8 Odry Północnej | 1 | 39,6 | stały | |
| Jaz Elektrowni Wodnej Wrocław I[d] | Odra Południowa | 252,45 | 5,65 | 3 | 39,9 (6,5+22,4+11,0) | zasuwa, stały |
| Jaz Elektrowni Wodnej Wrocław II[f] | Odra Północna | 1,2 Odry Północnej | 5,65 | 3 | 57,9 (2x25,7+6,5) | klapowe, zasuwa |
Pozostałe rzeki[edytuj | edytuj kod]
Na pozostałych rzekach funkcjonują mniejsze jazy. Są one zlokalizowane:
- na Oławie – Jaz Małgorzaty,
- na Ślęzy – jaz przy Kładce Oporowskiej,
- na Bystrzycy – dwa jazy Stopnia Wodnego Marszowice: Jaz Elektrowni Wodnej Marszowice i Jaz Marszowice
- na Bystrzycy – jaz Jaz Elektrowni Wodnej Stabłowice.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f wrosystem.um.wroc.pl: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, Wrocław 2007, Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego, (dostęp 2009-12-14)
- ↑ Program Odra - Inwestycje oddane 2008. programodra.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-11)]. (dostęp 2009-12-21)
- ↑ a b c Zabytki techniki Śródmiejskiego Węzła Wodnego (dostęp 2010-01-06)
- ↑ Wratislaviae Amici – Elektrownia Wodna Południowa (dostęp 2010-01-06)
- ↑ Wiesław Depczyński, Andrzej Szamowski: Budowle i zbiorniki wodne. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1997, seria: Inżynieria Środowiska. ISBN 83-87012-66-1. (pol.).
- ↑ Zbigniew Szling, Jan Winter: Drogi wodne śródlądowe. Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 1988, seria: skrypt budownictwo. (pol.).
- ↑ Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.s. Jacek Trojanowski – kierownik pracy, dr kpt. ż.s. Krzysztof Wos, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wiśnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher, Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007-2013. bip.transport.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]., AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE, INSTYTUT INŻYNIERII TRANSPORTU, Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, SZCZECIN 2006 (dostęp 2009-12-19)
