Jerzy Kranc (lotnik)
| |
 podpułkownik dyplomowany pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
58 pułk piechoty |
| Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
.svg){kind=small}
Jerzy Mieczysław Kranc (ur. 24 maja 1909 w Brzeźnie, zm. 18 czerwca 1960 w Poznaniu) – podpułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, dowódca dywizjonu 304, kawaler Virtuti Militari.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem Mieczysława Wiktora i Janiny Zofii z domu Brzostowska, miał dwie młodsze siostry Izabelę i Annę[1]. W 1927 r. zdał maturę w Gimnazjum Koedukacyjnym w Koninie i zgłosił się do odbycia służby wojskowej. Został skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie k. Ostrowi Mazowieckiej. Szkołę ukończył 15 sierpnia 1930 r. i został promowany do stopnia podporucznika[2].
Został przydzielony do 58. pułku piechoty. Zdecydował się na zmianę rodzaju broni i w 1933 r. odbył kurs obserwatorów innych broni w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. W 1934 r. został przeniesiony do 44. pułku piechoty, a rok później rozpoczął praktykę w 2. pułku lotniczym. Po jej ukończeniu w 1936 r. został przydzielony do 24. eskadry rozpoznawczej. We wrześniu 1937 r. został dowódcą plutonu I/26 26. eskadrze towarzyszącej[3]. Następnie służył w 21. eskadrze bombowej lekkiej. W 1939 r. zdał egzaminy do Wyższej Szkoły Wojennej, zdążył jeszcze odbyć praktyki w formacjach artylerii, artylerii przeciwlotniczej, lotnictwie bombowym i piechocie[4]. W ramach mobilizacji Wojska Polskiego w sierpniu 1939 r. jego eskadra została wcielona do Brygady Bombowej. Po wybuchu II wojny światowej pełnił obowiązki oficera taktycznego II dywizjonu bombowego lekkiego[5].
Po zakończeniu kampanii wrześniowej został ewakuowany do Rumunii, trafił do obozu dla internowanych żołnierzy w Câmpulung[6]. Pod koniec października przedostał się do portu Bałczik, skąd odpłynął 5 listopada na pokładzie statku „Patris Malta” na Maltę. Stamtąd, na pokładzie statku „Franconia”, wypłynął do Marsylii. Dotarł tam 19 listopada, po czym został skierowany do polskiej Bazy Lyon-Bron[7][8]. Został mianowany dowódcą eskadry mechaników, funkcję tę pełnił do początku stycznia 1940 r.[9] Następnie był wykładowcą nawigacji w oddziale obsługi naziemnej[10].
Po upadku Francji przedostał się do portu Argelès-sur-Mer, skąd na pokładzie „Arandora Star” został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. 27 czerwca znalazł się w Liverpoolu i zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych[11]. Otrzymał numer służbowy RAF P-0047. Odbył szkolenie na brytyjskim sprzęcie i otrzymał przydział do dywizjonu 309[12][a]. Od 1 września 1940 r. znalazł się w składzie personelu latającego dywizjonu 304[13]. Od 5 stycznia do 8 lutego 1941 r. brał udział w kursie strzelców pokładowych w West Freugh[14]. W nocy z 2 na 3 maja wykonał swój pierwszy lot bojowy na bombardowanie Emden[15]. W roli strzelca pokładowego wykonał 14 lotów bojowych. 21 września 1941 r. został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, dekoracji dokonano 21 listopada[16]. 28 grudnia 1941 r. rozpoczął kurs pilotażu, który ukończył 13 marca 1942 r. i powrócił do służby w dywizjonie 304[17]. Początkowo latał jako drugi pilot, a następnie pierwszy wykonywał loty na poszukiwanie niemieckich U-bootów w Zatoce Biskajskiej[18].
12 maja 1943 r. został dowódcą eskadry „B”[19]. 10 kwietnia 1944 r. został mianowany dowódcą dywizjonu 304 i pełnił tę funkcję do 3 stycznia 1945 r.[20] Łącznie odbył 57 lotów bojowych w dwóch turach[21].
Został skierowany do Wyższej Szkoły Lotniczej, którą ukończył w ramach VI kursu. Od września 1945 r. został oficerem łącznikowym w Dowództwie Polskich Sił Powietrznych do spraw kontaktów z kierownictwem Marynarki Wojennej. Od 14 maja 1946 r. służył w Dowództwie 2. Grupy Brytyjskiego Lotnictwa Okupacyjnego. 28 lutego 1947 r. dołączyła do niego na terenie okupowanych Niemiec żona Halina z synem Wojciechem[22].
Po demobilizacji zdecydował się w 1947 r. na powrót do Polski. Jako były żołnierz Polskich Sił Zbrojnych nie znalazł pracy w lotnictwie. Zatrudnił się w spółdzielni mleczarskiej w Poznaniu jako księgowy. Następnie pracował do 1954 r. w Centralnym Zarządzie Przemysłu Mleczarskiego. Zmarł 18 czerwca 1960 r. w Poznaniu, został pochowany na tamtejszym cmentarzu Junikowo[23].
Pozostawił wspomnienia w postaci pamiętnika pisanego w latach 1939–1947. Zostały wydane drukiem w 2016 r.[24]
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Za swą służbę otrzymał odznaczenia[25]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 9185,
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie,
- Medal Lotniczy – czterokrotnie.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Informacja o służbie w dywizjonie 309 nie znajduje potwierdzenia w jego wspomnieniach
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 5.
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 114.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 189.
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 115.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 208.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 12.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 21.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 542.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 22, 28.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 40.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 40–41.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 307.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 258.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 52.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 55.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 64–65.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 67–72.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 88.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 153.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 197, 270.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 208–217.
- ↑ Kranc, Zieliński 2016 ↓, s. 121.
- ↑ Jerzy Mieczysław Kranc. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2024-01-13]. (pol.).
- ↑ Moja walka : dziennik ppłk. pil. Jerzego Mieczysława Kranca (1909-1960). WorldCat. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
- ↑ Kranc Jerzy Mieczysław. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2024-01-13]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Łukasz Jaśkiewicz: 304 Dywizjon Bombowy „Ziemi Śląskiej” im. ks. Józefa Poniatowskiego. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2018. ISBN 978-83-7889-829-0. OCLC 1100412224.
- Krystyna Kranc, Józef Zieliński: Moja walka. Dziennik ppłk. pil. Jerzego Mieczysława Kranca (1909–1960). Warszawa: GRETZA – Robert Gretzyngier, 2016, seria: Zapomniani bohaterowie. ISBN 978-83-64424-32-8. OCLC 1027054605.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
- Józef Zieliński, Tadeusz Krzystek: Dowódcy dywizjonów Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie = Commanders of the Polish Air Force squadrons in the West. Poznań: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09553-1. OCLC 52033660.
- Polscy piloci bombowi
- Polscy lotnicy w kampanii wrześniowej
- Internowani w Rumunii w czasie II wojny światowej
- Odznaczeni Orderem Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Lotniczym (czterokrotnie)
- Pochowani na Cmentarzu na Junikowie
- Urodzeni w 1909
- Zmarli w 1960