Johannes Zukertort

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Johannes Zukertort
Jan Hermann Cukiertort
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 września 1842
Lublin

Data i miejsce śmierci

20 czerwca 1888
Londyn

Obywatelstwo

Polska / Niemcy/ Wielka Brytania

Ranking FIDE

2798 (luty 1886) wg Chessmetrics

FIDE Top 100

1 (1886)

Johannes Hermann Zukertort (ur. 7 września 1842 w Lublinie jako Jan Hermann Cukiertort[1], zm. 20 czerwca 1888 w Londynie[2]) – polsko-niemiecko-brytyjski szachista żydowskiego pochodzenia, jeden z najlepszych szachistów na świecie w II połowie XIX wieku.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Do szkoły podstawowej uczęszczał w Lublinie, a potem w Piotrkowie, gdzie rozpoczął naukę w gimnazjum. W 1855 roku rodzina Zukertorta przeprowadziła się z Lublina do Wrocławia, gdzie kilka lat później Zukertort podjął studia medyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Podczas studiów był uczniem Adolfa Anderssena, który wprowadził go w świat prestiżowych turniejów szachowych[3]. W 1868 roku w Berlinie mistrz i uczeń rozegrali pierwszy oficjalny mecz, łatwo wygrany przez Anderssena 8½ – 3½, jednak już trzy lata później, również w Berlinie, Zukertort wziął rewanż, wygrywając 5 – 2[4].

W 1872 roku Zukertort spotkał się po raz pierwszy z Wilhelmem Steinitzem, przegrywając mecz w Londynie 3 – 9. Mimo tej porażki szachowy autorytet Zukertorta rósł wraz z dobrymi występami w kolejnych turniejach. Wielkim sukcesem zakończył turniej kołowy w Paryżu w 1878 roku, dzieląc w nim pierwsze miejsce z Szymonem Winawerem, którego pokonał w dogrywce 3 – 1 (Anderssen był szósty). W latach osiemdziesiątych wygrał serię meczów z czołowymi szachistami, m.in. dwa mecze w Londynie z Samuelem Rosenthalem (12½ – 6½) i Josephem Blackburnem (9½ – 4½). W 1883 roku wygrał kolejny bardzo silnie obsadzony turniej w Londynie, wyprzedzając Steinitza aż o 3 punkty. Na dalszych miejscach znaleźli się Blackburne i Michaił Czigorin[5].

Zukertort miał naturę ekstrawagancką, z tendencją do zmyślania i ubarwiania swojego życiorysu. Jak pisze Tomasz Lissowski, wiele elementów „legendy Zukertorta”,  w tym jego bohaterskie  wyczyny w kampaniach wojennych armii pruskiej,  było płodem fantazji samego mistrza[6]. Jako szachista grał ostro i ofensywnie[7].

W 1886 roku został zorganizowany oficjalny mecz o mistrzostwo świata pomiędzy Zukertortem i Steinitzem. Mecz odbył się w Nowym Jorku, Saint Louis i Nowym Orleanie. Rozpoczął się 11 stycznia, a zakończył 29 marca 1886 roku. Początek meczu zapowiadał łatwe zwycięstwo Zukertorta, który prowadził po pięciu partiach 4 – 1, jednak do końca meczu udało mu się wygrać tylko jedną i zremisować pięć partii. Ostatecznie Steinitz wygrał w stosunku 12½ – 7½ i został pierwszym oficjalnym mistrzem świata[8]. Po tej przegranej siła gry Zukertorta znacznie osłabła. W rozegranym rok później meczu z Blackburnem przegrał 5 – 9. Uczestniczył również w silnych turniejach, ale ze znacznie mniejszym powodzeniem. Jak pisze Krzysztof Pytel, po przegraniu meczu Zukertort wpadł w depresję, stan jego zdrowia gwałtownie się pogorszył i w roku 1888 wskutek wylewu krwi do mózgu zmarł[9][10][11]. Żył niespełna 46 lat.

Według systemu Chessmetrics najwyższy ranking osiągnął w lutym 1886 r., z wynikiem 2798 punktów zajmował wówczas pierwsze miejsce na świecie[12].

Wspólnym międzynarodowym wysiłkiem, z wydatnym udziałem  instytucji polskich, dokonano w 2012 roku renowacji nagrobka Zukertorta na londyńskim cmentarzu Brompton[13]. Sylwetce Zukertorta jest poświęcona książka Cezarego Domańskiego i Tomasza Lissowskiego „Arcymistrz z Lublina”[14]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ "Magazyn Szachista" nr 7/2010, str. 3
  2. ↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, „Szachy od A do Z”, t. II, Warszawa 1987, s. 1363.
  3. ↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, „Szachy od A do Z”, s. 1364.
  4. ↑ Johannes Zukertort and the First World Chess Championship Match | ChessBase
  5. ↑ 1883 London Tournament.
  6. ↑ Tomasz Lissowski: Zukertort w Brompton, [w:] Panorama szachowa 2012, nr 6, s. 54.
  7. ↑ Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach, s. 120 n.
  8. ↑ Krzysztof Pytel: Wilhelm Steinitz. Pierwszy mistrz świata w szachach. Warszawa, s. 16 n.
  9. ↑ Jak pisze Krzysztof Pytel, po przegraniu meczu Zukertort wpadł w depresję, stan jego zdrowia gwałtownie się pogorszył, i w roku 1888 zmarł (K. Pytel: Wilhelm Steinitz, s. 17).
  10. ↑ Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach. Warszawa, s. 126.
  11. ↑ Tomasz Lissowski: Zukertort w Brompton ..., s. 53.
  12. ↑ Chessmetrics Player Profile: Johannes Zukertort. [dostęp 2009-06-13].
  13. ↑ Tomasz Lissowski: Zukertort w Brompton ... 2012, s. 54 n.
  14. ↑ Felietony: Arcymistrz z Lublina. [dostęp 2009-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press 2021. Tłum. z angielskiego: Jerzy J. Malinowski.
  • Krzysztof Pytel: Wilhelm Steinitz. Pierwszy mistrz świata w szachach. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1990.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Johannes_Zukertort&oldid=73189170”