Jordanita
| Jordanita | |||
| Verity, 1946 | |||
 Jordanita globulariae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Jordanita | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Sphinx chloros Hübner, 1813 | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Jordanita – rodzaj motyli z rodziny kraśnikowatych. Obejmuje 34 opisane gatunki. Zamieszkują krainę palearktyczną.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Motyle o ciele krępej budowy[1]. Głowę, tułów, wierzch skrzydła przedniego i odwłok ubarwione mają złotozielono, zielono, niebieskozielono lub niebiesko z silnym połyskiem metalicznym[2][1]. Skrzydła tylne są barwy jasnobrunatnej lub brunatnoszarej. Obie pary skrzydeł są jednobarwne, pozbawione wzoru. Brak jest również barwnej obrączki na odwłoku[1]. Czułki samców są podwójnie grzebieniaste i ku szczytowi zwężone, samic zaś piłkowane lub podwójnie piłkowane; tylko u jednego gatunku samice mają czułki podwójnie grzebieniaste. Koremy nie występują. Kształt skrzydła przedniego jest trójkątnawy, tylnego zaś mniej lub bardziej prostokątny. Genitalia samca mają silnie zesklerotyzowany, wydatny unkus, powierzchnię przezroczystą w odsiebnej części walwy[2], zaostrzony sakulus oraz wezykę edeagusa zaopatrzoną w liczne i drobne ciernie lub zupełnie tychże pozbawione. Genitalia samic mają gonapofizy przedniej i tylnej pary zbliżonej długości[1], a u niektórych gatunków przewód torebki kopulacyjnej rozszerzony jest w prebursę[2].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Przedstawiciele rodzaju rozprzestrzenieni są w krainie palearktycznej od Półwyspu Iberyjskiego po Kraj Nadmorski i Półwysep Koreański. Większość gatunków występuje na zachodzie Palearktyki, a najliczniejszą faunę ma strefa śródziemnomorska[3]. W Polsce stwierdzono występowanie dwóch gatunków, J. chloros i J. globulariae[4].
U motyli tych występuje jedno pokolenie w ciągu roku, a stadium zimującym jest gąsienica. Roślinami pokarmowymi gąsienic są różni przedstawiciele astrowatych. Młode gąsienice są owadami minującymi liście (endofoliofagami). U części gatunków gąsienice po przezimowaniu przechodzą do żerowania na roślinie od zewnątrz (egzofitofagi), u innych pozostają minowcami aż do przepoczwarczenia, a u niektórych wdrążają się w późniejszych stadiach do pędu rośliny żywicielskiej[2].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został w 1946 roku przez Ruggera Verityego, który jego gatunkiem typowym wyznaczył Sphinx chloros. Nazwę Jordanita wprowadził już w 1940 roku Ramón Agenjo Cecilia, ale w sposób nieważny, nie podając gatunku typowego[5].
Do rodzaju tego należą 34 opisane gatunki zgrupowane w ośmiu podrodzajach[3][5]:
- podrodzaj: Jordanita (Roccia) Alberti, 1954
- grupa gatunków budensis
- Jordanita budensis (Speyer et Speyer, 1858)
- Jordanita paupera (Christoph, 1887)
- Jordanita mollis (Grum-Grshimailo, 1893)
- grupa gatunków volgensis
- Jordanita suspecta (Staudinger, 1887)
- Jordanita volgensis (Möschler, 1862)
- grupa gatunków naufocki
- Jordanita almatiensis Mollet, 2008
- Jordanita kurdica (Tarmann, 1987)
- Jordanita naufocki (Alberti, 1937)
- Jordanita tianshanica (Efetov, 1990)
- grupa gatunków hector
- Jordanita hector (Jordan, 1907)
- grupa gatunków budensis
- podrodzaj: Jordanita (Lucasiterna) Alberti, 1961
- Jordanita cirtana (Lucas, 1849)
- podrodzaj: Jordanita (Tremewania) Efetov et Tarmann, 1999
- Jordanita ambigua (Staudinger, 1887)
- Jordanita notata (Zeller, 1847)
- Jordanita splendens (Staudinger, 1887)
- podrodzaj: Jordanita (Gregorita) Povolný et Šmelhaus, 1951
- grupa gatunków hispanica
- Jordanita hispanica (Alberti, 1937)
- grupa gatunków algirica
- Jordanita algirica (Tarmann, 1985)
- Jordanita minutissima (Oberthür, 1916)
- Jordanita carolae (Dujardin, 1973)
- Jordanita rungsi (Dujardin, 1973)
- grupa gatunków cognata
- Jordanita cognata (Herrich-Schäffer, 1852)
- Jordanita benderi (Rothschild, 1917)
- Jordanita maroccana (Naufock, 1937)
- grupa gatunków hispanica
- podrodzaj: Jordanita (Jordanita) Verity, 1946
- grupa gatunków graeca
- Jordanita graeca (Jordan, 1907)
- Jordanita syriaca (Alberti, 1937)
- grupa gatunków chloros
- Jordanita chloros (Hübner, 1813)
- Jordanita chloronota (Staudinger, 1871)
- grupa gatunków globulariae
- Jordanita globulariae (Hübner, 1793)
- Jordanita tenuicornis (Zeller, 1847)
- Jordanita fazekasi Efetov, 1998
- Jordanita vartianae Malicky, 1961
- grupa gatunków graeca
- podrodzaj: Jordanita (Praviela) Alberti, 1954
- Jordanita anatolica (Naufock, 1929)
- podrodzaj: Jordanita (Solaniterna) Efetov, 2004
- Jordanita solana (Staudinger, 1887)
- Jordanita subsolana (Staudinger, 1862)
- podrodzaj: Jordanita (Rjabovia) Efetov et Tarmann, 1995
- Jordanita horni (Alberti, 1937)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d C.M. Naumann, W.G. Tremewan: The Western Palaearctic Zygaenidae. 1. Auflage. Stenstrup: Apollo Books, 1999, s. 141. ISBN 87-88757-15-3.
- ↑ a b Markku Savela: Jordanita Verity, 1946. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2023-01-03].
- ↑ J. Buszko: rodzina: Zygaenidae Latreille, 1809 — kraśnikowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2023-01-02].
- ↑ a b K.A. Efetov, G.M. Tarmann: A Checklist of the Palaearctic Procridinae (Lepidoptera: Zygaenidae). Simferopol - Innsbruck: Crimean State Medical University Press, 2012, s. 32-37.