Judyta Jakubowiczowa
 Judyta Jakubowiczowa z mężem Szmulem | |
| Pełne imię i nazwisko |
Judyta Gitel Jakubowiczowa Sonnenberg |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
finansistka, przedsiębiorczyni |
| Miejsce zamieszkania |
Frankfurt nad Odrą, Warszawa ul. Przejazd |
| Narodowość | |
| Majątek |
posiadłości w Jeziornej, Okrzeszynie. Kępie Okrzeskiej, liczne przedsiębiorstwa |
| Wyznanie | |
| Rodzice | |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Marianna Barbara Bona (1780-1830), Ludwika Rebeka (ur. 1781) i Anna (1788-1828) |
| Krewni i powinowaci |
wnuczka: Franciszka Siedliska (błogosławiona Maria od Pana Jezusa Dobrego Pasterza) |
Judyta Gitla Jakubowiczowa również Zbytkower, Sonnenberg[1] (ur. w 1751 we Frankfurcie nad Odrą, zm. 11 maja 1829 w Warszawie[1]) – córka Levina Buko, finansistka, przedsiębiorczyni, rządowa liwerantka[2][3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Życie osobiste[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się we wpływowej rodzinie kupieckiej z Frankfurtu nad Odrą. Jej ojcem był kupiec Jehuda Lejba (Levin) Buk (Bucc). Została starannie wykształcona, posługiwała się biegle językiem niemieckim i francuskim oraz dysponowała wiedzą z zakresu kupiectwa[1]. Do Warszawy przeprowadziła się około roku 1770 w celu zawarcia małżeństwa ze znacznie starszym od siebie Szmulem Zbytkowerem (kupcem, faktorem i dostawcą Króla Stanisława Augusta). Zawarła związek małżeński w 1779 r[1]. Była trzecią żoną Zbytkowera, z którym miała trzy córki: Mariannę Barbarę Bonę (1780-1830), Ludwikę Rebekę (ur. 1781) i Annę (żonę kolejno Łazarza Tischlera - warszawskiego kupca, Józefa Aleksego Morawskiego (1791-1855) - senatora, 1788-1828). Wnuczką Anny i Józefa Morawskiego była Franciszka Siedliska (błogosławiona Maria od Pana Jezusa Dobrego Pasterza) założycielka Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu.[1]
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Prowadziła liczne interesy, takie jak: przetwórstwo produktów rolnych, eksport bydła i zaopatrywanie armii. Prowadziła salon wzorowany na życiu niemieckiej inteligencji żydowskiej. Utrzymywała szerokie kontakty towarzyskie, gościła na obiadach czwartkowych króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[1]. W 1801 roku, po śmierci męża, sama kontynuowała prowadzenie przedsiębiorstwa. Do zakończenia wojen napoleońskich była jedną z wiodących dostawczyń wojskowych w Polsce, Rosji, Francji i Prusach. W 1807 r. była największą dostawczynią dla armii Księstwa Warszawskiego[1]. Z powodu niewypłacalności Królestwa zobowiązania wobec Sonnenberg zostały spłacone poprzez nadanie jej przywileju nabywania dóbr narodowych. Na mocy tego prawa Judyta Zbytkower zakupiła od Skarbu Państwa w 1813 r. położone w okolicy Warszawy majątki Jeziornę, Okrzeszyn i Kępę Okrzeską[1]. W 1815 porzuciła zajmowanie się dostawami dla armii i powróciła do działalności bankowo-finansowej, a swoją działalność kontynuowała głównie na rzecz Prus i Rosji.
Jej majątek został wyceniony na około 2,5 mln złotych[1][2][4].
Dziedzictwo[edytuj | edytuj kod]
Schyłek życia spędziła w swojej warszawskiej posiadłości przy ulicy Przejazd. W swoim testamencie z marca 1829 przekazała część swojego majątku na rzecz organizacji dobroczynnych: Szpitalowi Dzieciątka Jezus, Szpitalowi Żydowskiemu, Instytutowi Zaniedbanych Moralnie Dzieci, Instytutowi Głuchoniemych a także żydowskiemu bractwu Malbisz Arumim (hebr. odziewanie ubogich) i Towarzystwu Dobroczynności. Ufundowała też stypendium dla trojga ubogich uczniów bez różnicy wyznania i płci, które było wypłacane jeszcze w latach 50. XIX wieku[1][4][5][6][7].
Została pochowana na cmentarzu żydowskim na Bródnie[1].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k Jakubowiczowa Judyta | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-11-06].
- ↑ a b Jakubowiczowa Judyta, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-01-02].
- ↑ Sarah Panter: European History Yearbook Mobility and Biography. Berlin/Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2016, s. 26,28.
- ↑ a b Judyta Zbytkower. [dostęp 2017-01-02].
- ↑ Jerzy Tomaszewski, Andrzej Żbikowski: Żydzi w Polsce. Warszawa: Cyklady, 2001, s. 549, seria: DZIEJE I KULTURA LEKSYKON.
- ↑ Joanna Kiwilszo: Historia praskich rodów Rodzina Bergsonów. [dostęp 2017-01-02].
- ↑ Sarah Panter: European History Yearbook Mobility and Biography. Berlin/Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2016, s. 28,29.