Kłosowiec
_flower.JPG) Agastace foeniculum | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
kłosowiec | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Agastache Gronov. Fl. Virgin. 88. Jul-Aug(?) 1762[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
A. scrophulariifolia (Willd.) Kuntze[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Kłosowiec (Agastache Gronov.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Według The Plant List w obrębie tego rodzaju znajdują się co najmniej 22 gatunki o nazwach zweryfikowanych i zaakceptowanych, podczas gdy kolejny jeden takson ma status gatunku niepewnego (niezweryfikowanego)[5]. Rośliny te występują naturalnie w Ameryce Północnej oraz w Azji. Rosną w górach w formacjach trawiastych[6], poza tym na pustyniach[7], prerii i w lasach[6]. Niektóre gatunki są uprawiane[8] jako ozdobne[7]. Kłosowiec pokrzywolistny A. urticifolia i kłosowiec pomarszczony A. rugosa są gatunkami przejściowo dziczejącymi (efemerofitami) w Polsce[9]. Niektóre gatunki wykorzystywane są do aromatyzowania napojów (np. kłosowiec fenkułowy A. foeniculum)[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny osiągające do 2 m wysokości[6]. Przeważnie o sztywnych, kanciastych i wzniesionych pędach[8].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście całobrzegie, karbowane lub ząbkowane[6], zwykle lancetowate[8].
- Kwiaty
- Zebrane w gęstych, skupionych okółkach w szczytowej części pędu, tworząc w efekcie kłosopodobne kwiatostany złożone. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami na szczycie, przy czym trzy górne ząbki u niektórych gatunków łączą się. Korona pomarańczowa, czerwona, niebieska, różowa lub biała. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną łatkami tworzącymi dwie wargi. Cztery pręciki w dwóch parach, dłuższa para wystaje z rurki korony, krótsza wygina się ku górze i schowana jest pod górną wargą korony. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), w której obrębie zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Nepetinae[4].
- Agastache aurantiaca (A.Gray) Lint & Epling – kłosowiec pomarańczowy
- Agastache breviflora (A.Gray) Epling
- Agastache cana (Hook.) Wooton & Standl.
- Agastache coccinea (Greene) Lint & Epling
- Agastache cusickii (Greenm.) A.Heller
- Agastache eplingiana R.W.Sanders
- Agastache foeniculum (Pursh) Kuntze – kłosowiec fenkułowy
- Agastache mearnsii Wooton & Standl.
- Agastache mexicana (Kunth) Lint & Epling – kłosowiec meksykański
- Agastache micrantha (A.Gray) Wooton & Standl.
- Agastache nepetoides (L.) Kuntze
- Agastache occidentalis (Piper) A.Heller
- Agastache pallida (Lindl.) Cory
- Agastache pallidiflora (A.Heller) Rydb.
- Agastache palmeri (B.L.Rob.) Standl.
- Agastache parvifolia Eastw.
- Agastache pringlei (Briq.) Lint & Epling
- Agastache rugosa (Fisch. & C.A.Mey.) Kuntze – kłosowiec pomarszczony[9]
- Agastache rupestris (Greene) Standl.
- Agastache scrophulariifolia (Willd.) Kuntze
- Agastache urticifolia (Benth.) Kuntze – kłosowiec pokrzywolistny
- Agastache wrightii (Greenm.) Wooton & Standl.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne[8]. Niektóre gatunki służą do aromatyzowania potraw. Kłosowiec fenkułowy Agastache foeniculum używane jest do zaparzania napojów i jako roślina lecznicza[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ a b Agastache. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-01]. (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2019-03-13].
- ↑ a b Agastache. The Plant List. [dostęp 2015-07-11]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 284. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 21, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 25, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 17. ISBN 978-83-925110-5-2.