Kalendarium Bochotnicy

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Bochotnica – po raz pierwszy w źródłach występuje w 1317, zwana też Małą[1][2][3]wieś położona 4 km na NE od Kazimierza Dolnego, u ujścia rzeki Bystrej do Wisły, około 85 km na NE od klasztoru świętokrzyskiego, 22 km na NE od Braciejowic.

 Osobny artykuł: Bochotnica.

Podległość administracyjna[edytuj | edytuj kod]

  • Powiat lubelski, wiek XIX powiat nowoaleksandryjski.
  • Parafia Kazimierz Dolny.

Kalendarium wieku XV[edytuj | edytuj kod]

Wieś stanowiła własność szlachecką. Wymieniona została w dokumencie z r. 1330 w liczbie włości Dzierzka kasztelana krakowskiego i brata jego Hostasiusza (Ostasza) herbu Lewart (protoplaści rodu Firlejów)[4] Do Bochotnicy według tegoż aktu należały dwie wioski (villulae): Wirzchoniów i Rudka (Kod. Mał., II,275).

Z obszaru archidiakonatu lubelskiego przeniesienie na to prawo dotyczy całych wsi (Goszczą, Mełgiew, Janowice, Dąbrówka, Sławin, Motycz, Bochotnica i Markuszów) lub ich części (Tarkawica i Kolechowice). Niewątpliwie wsie te istniały w momencie translacji na prawo niemieckie z prawa polskiego[7]
  • w roku 1380 w dziale między synami zmarłego Eustachego, Piotrowi przypadają Bejsce, Zakrzów i inne wsie w powiecie radomskim i wiślickim, zaś Jakubowi Bochotnica, Brzuthy!, Rudka, Wierzchoniów, Stok, Klementowice, Boguchwałowice, Płonki, Markuszowice, Drzewcza, Spomagacz! (tj. zapewne Brzozowa Gać)oraz Gutanów w ziemi lubelskiej[8]
  • 1399 Klemens z Kurowa - kasztelan żarnowski wypłaca za zamek Bochotnicki 550 grzywien Jaśkowi z Bejsc[9]
  • 1409-41 dziedzicem był Piotr Kurowski[10][11]
  • 1420 znany jest Janusz burgrabia w Bochotnicy[12]
  • 1442 Piotr Kurowski kasztelan sądecki wystawia w Bochotnicy przywilej dla miasta Kurowa[13]
  • 1461 na zamku w Bochotnicy odbył się sąd kasztelański lubelski[14]
  • 1462-6 zamek i wieś Bochotnica należą do klucza kurowskiego.
  • 1464 w dziale dóbr macierzystych między Stanisławem Zbąskim a jego siostrą Katarzyną zamek Bochotnica oraz wsie Bochotnica, Stok i Wierzchoniów przypadają Katarzynie [15]
  • 1470-80 W połowie XV w. jak pisze Długosz dziedzicem tu jest Piotr Kurozwęcki h. Szreniawa. Wieś miała 12 łanów kmiecych.
W drugim opisie Długosz dziedzica nazywa Kurowskim, a dziesięcinę folwarczną każe oddawać do Klimuntowic (Długosz L.B. t.II s.553 i t III s.247).
  • 1466 znany jest Minkowski burgrabia w Bochotnicy [16]
  • 1469 w działach Katarzyna żona Jana Oleśnickiego[17]
  • 1501-6 dziedzicem Jan Oleśnicki z Sienna kasztelan małogojski[18]
  • 1521-3 tenże wojewodą lubelskim[19](Starodawne Prawa Polskiego Pomniki t.VI s.263).

Powinności dziesięcinne wsi[edytuj | edytuj kod]

Dziesięciny pobierają: klasztor świętokrzyski i pleban Kazimierza [Dolnego].

  • Według Długosza 1470-80 z 12 łanów dziesięcinę snopową i konopną wartości do 10 grzywien dowożą klasztoru świętokrzyskiego, jemu też oddaje dziesięcinę karczma z rolą, z zagród i folwarku dziesięcinę snopową wartości do 2 grzywien pobiera pleban Kazimierza lub Klementowic (Długosz L.B. t.II s.553; t.III s.247)
  • 1529 dziesięcina snopową z Bochotnicy i Rąblowa wartości 3 grzywien należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, natomiast od 3 zagrodników i z pewnych ról folwarcznych dziesięcinę snopową wartości 2 grzywien pobiera pleban Klementowic[20]
  • W latach 1631, 1637-8, 1640 trwał spór konwentu świętokrzyskiego z Borkowskimi o dziesięciny z Bochotnicy[21]
  • 1641 zapadł wyrok w sporze klasztoru świętokrzyskiego z Borkowskim i Młotkowskim o dziesięciny z Bochotnicy (ib.);
  • 1645 zawarto ugodę pomiędzy konwentem świętokrzyskim z Janem Borkowskim o dziesięciny z Bochotnicy (ib.);
  • 1652 Jan Borkowski płaci konwentowi świętokrzyskiemu za dziesięciny z Bochotnicy 70 zł rocznie (AG nab. 956 1,2);
  • 1659 [?] kolejna ugoda konwentu świętokrzyskiego ze Stanisławem Borkowskim o dziesięciny z Bochotnicy, Wierzchoniowa i Karmanowic [22]
  • 1659-60 trwa proces klasztoru świętokrzyskiego z Borkowskim i Włoskowskim o dziesięciny z Bochotnicy (ib.);
  • 1683 list Borkowskiego do przeora świętokrzyskiego w sprawie odebrania przez klasztor swoich dziesięcin z Bochotnicy (ib. 113);
  • 1657-71, 1675-9, 1680-1, 1681-7, 1730-1 dziesięciny płacone tak jak w Celejowie[a]
  • 1819 za dziesięciny gmina płaci konwentowi świętokrzyskiemu 100 zł rocznie[23]
  • 1883 Bochotnica posiadała 531 mieszkańców.

Badania archeologiczne[edytuj | edytuj kod]

W ramach projektu Archeologiczne Zdjęcie Polski odkryto ślady materialne z VII-X[24] Niezwykle interesujący przypadek w Bochotnicy stanowią odkryte w peryferyjnej strefie terasy dennej Bystrej pozostałości rzędowego cmentarzyska szkieletowego, gdzie w ocalałych grobach znaleziono przy szkieletach denar krzyżowy i miecz datujące cmentarz na drugą połowę XI i początek XII w (P. Lis 1997, s. 199-202). Z wcześniejszych badań powierzchniowych można stwierdzić, że cmentarzysku towarzyszyły dwie duże osady rozlokowane już na wysoczyźnie lessowej[7][25].

Zamek Esterki[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Zamek w Bochotnicy.

Zamek Esterki -zbudowany w połowie XIV w. z inicjatywy przodków rodu Firlejów. Pierwotnie miał kształt wieloboku z dziedzińcem i budynkami mieszkalnymi od północy oraz bramą od południa. W 1399 r. zamek kupił od Jana z Bejsc Klemens z Kurowa, kasztelan żarnowski. Pod koniec XV w. zamek przeszedł w ręce Anny Zbąskiej. Z początkiem wieku XVI dziedzicem został Jan Bochotnicki z Oleśnicy (Oleśnicki) herbu Dębno jako sukcesor po matce Katarzynie ze Zbąskich z Kurowa[b], wtedy też zamek przebudowano dodając część mieszkalną, stawiając nową bramę i most zwodzony. Zamek został zniszczony podczas którejś z wojen i opuszczony ostatecznie w XVII w.

Dziewiętnastowieczny opis zamku bochotnickiego autorstwa Bronisława Chlebowskiego

Na szczycie góry lasami porosłej dają się widzieć zwaliska starożytnego zamku, który, jak podanie niesie, założył w XIV w. słynny z rozbojów Maciej Borkowicz wojewoda poznański, i w którym oddana mu pod dozór miała przebywać żydówka Esterka ulubienica Kazimierza Wielkiego, podczas gdy król ten przebywał w Kazimierzu. Osobliwszy ten zameczek, w półokrąg zabudowany, z zachodnią tylko ścianą płaską, w której brama wjazdowa była wybitą. Oprócz zewnętrznych murów, bardzo już uszkodzonych i śladu piwnic, nic więcej nie dochował, a z pozostałych tylko szczątkow. Całość nawet jego odgadnioną być nie może. Obok bramy widać że była wieża, ściana bowiem w tym miejscu znacznie wzniesioną jest w górę; ścianę tej wieży podpierały dwie skarpy, z których jedna w całości, drugiej dolna cześć tylko została. Obok bramy są ślady jakichś ozdób z kamienia wykutych: podług zaś podania miejscowego, prowadził do niej most. nad szerokim parowem rzucony. Zamek ten stawiany był głównie z kamienia, zewnętrzna tylko powłoka muru jest z cegły czerwonej. Położenie jego dosyć wyniosłe, lecz z powodu mocnego drzewami zarośnięcia trudno ocenić, czy był on kiedy obronnym. Opodal zamku, już poza wąwozem, znajdują się zwaliska innego budynku, formy czworokątnej, po rogach skarpami wspartego; są to szczątki kaplicy, nie współczesnej wprawdzie zamkowi, ale w każdym razie z XVII przynajmniej pochodzącej wieku; kaplica ta, częścią z kamienia, częścią z cegły stawiana i po wierzchu tynkowana: znajduje się pod nią. grób murowany, a obok była niegdyś chatka, w której przemieszkiwał pustelnik. Widok stąd na dolinę i na przeciwległe wzgórza, gęsto lasem zarosłe, zachwycający. Ruiny te i malownicza dolina bochotnicka stanowią cel wycieczek dla zwiedzających pobliskie Puławy. Kazimierz i dla przyszłych gości zakładu kąpielowego w niedalekim również Nałęczowie

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego t.I s.269

.

Literatura[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ks. Józef Gacki autor monografii "Benedyktyński Klasztor Świętego Krzyża na Łysej Górze" pisze : "O dziesięcinę z tychże wsi i Bocholnicy kazimierskiej, procesowany od 1657 r. Stanisław Dunin Borkowski i nareszcie pokonany, będąc już kasztelanem połanieckim dał 1671 r. klasztorowi pierścień w 1700 złotych. Po czym znowu dziedzice opierali się z uiszczaniem należności aż do 1780 r. w którym po dekrecie trybunalskim, spokoić klasztor i plebana wąwolnickiego zaczęli. Za rządu austriackiego wszędzie wytykano, a przy supressyi czyniły: Witoszyn i Ręblów złp 200, Stok złp 150, Boehotnica Kazimierska złp. 100, Karmanowice złp. 250, Wierzchniów 52 złp."
  2. ↑ W niektórych publikacjach spotkać można zapis jakoby Bochotnica została przekazana przez Zygmunta I Starego rodzinie Samborzeckich w roku 1523. Fakt przekazania miał miejsce ale dotyczył Bochotnicy Kościelnej. Obie te miejscowości bywają mylone w literaturze.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kosyl ↓, s. 29,58.
  2. ↑ SHGL ↓, s. 33.
  3. ↑ NMP ↓, s. t.I 240/1.
  4. ↑ Rozwałka ↓.
  5. ↑ ZDM ↓, s. IV 895.
  6. ↑ Piekosiński ↓, s. t.II s.602.
  7. ↑ a b Rozwałka ↓, s. 32.
  8. ↑ ZDM ↓, s. t.I s.161.
  9. ↑ SP VIII ↓, s. 8073.
  10. ↑ Teki Archiwalne 1961 ↓, s. t.VII s.429.
  11. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. t.I s.8.
  12. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 349.
  13. ↑ ZDM ↓, s. t.III s.593.
  14. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. VIII 27.
  15. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. t.V s.399.
  16. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. t.V s494.
  17. ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. t.VIII s.102.
  18. ↑ AA 1927 ↓, s. 46-317.
  19. ↑ MS ↓, s. t.IV s.3777.
  20. ↑ LR ↓, s. 351,431.
  21. ↑ ZDP ↓, s. rps 10543, 110v.
  22. ↑ ZDP ↓, s. rps 10543 111.
  23. ↑ AOkup ↓, s. 10.
  24. ↑ Hoczyk 1999 ↓, s. 125.
  25. ↑ Dunin-Wąsowicz ↓, s. 26.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Czesław Kosyl. Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego. „Archiwum Państwowe w Radomiu”. Wrocław 1978. ISSN 0079-4775. 
  • Stanisław Kuraś- SHGL. Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś (Dzieje Lubelszczyzny, 3),. „Dzieje Lubelszczyzny, 3”. Lublin 1998. 
  • NMP, Nazwy miejscowe Polski. Historia - pochodzenie - zmiany, red. K. Rymut, t. I, A-B; t. II, C-D, Kr. 1996-1997.
  • Teki Archiwalne, Teki Archiwalne VII, Warszawa 1961, Najstarsze zapiski ziemskie lubelskie z r. 1409,, wyd. L. Białkowski., Warszawa 1961.
  • Acta terrestia Lublinensia. Księgi Ziemskie Lubelskie w Archiwum Państwowym w Lublinie.. „Archiwa Państwowe w Lublinie”. 
  • LR. Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968.. „Liber retaxationum”. 
  • ZDP. Zarząd Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej, zbiór rpsów w Archiwum Państwowym w Radomiu, zobacz też AOkup.. „Archiwum Państwowe w Radomiu”. 
  • AOkup, Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456.
  • Stanisława Hoczyk, S. Hoczyk-Siwkowa, Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze (Lubelskie Materiały Archeologiczne, 12), Lublin 1999.
  • Teresa Dunin-Wąsowicz: T. Dunin-Wąsowicz, Zmiany w topografii osadnictwa wielkich dolin na niżu środkowoeuropejskim w XIII w.,. Wr. 1974: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
  • Andrzej Rozwałka, Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-historyczne (Wydział Humanistyczny UMCS, Rozprawy habilitacyjne, 98), Lublin 1999., wyd. Wydział Humanistyczny UMCS, Lublin 1998, ISBN 83-227-1478-5.
  • ZDM, Zbiór dokumentów Małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Kr.-Wr. 1962-1975.
  • Franciszek Piekosiński. Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. I-IV, wyd. F. Piekosiński. „Poloniae Summaria”. 
  • SP VIII, Antiquissimi libri iudiciales terre Cracoviensis,, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1884-1886..
  • AA, Akta Aleksandra króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego 1501- 1506,, Kraków: wyd. F. Papée,, 1927.
  • MS, Matricularum Regni Poloniae Summaria, t. I-V/l,, Warszawa 1905-1919: wyd. T. Wierzbowski,t. V/2, wyd. J. Płocha, A. Rybarski, I. Sułkowska, W. 1961..
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendarium_Bochotnicy&oldid=73601890”