Kalendarium Głuska
Głusko (obecnie Głusko Duże, Głusko Małe, Głusko Duże-Kolonia) – tak nazywane w roku 1387[1][2][3], w wieku XIX: Głusko Duże wieś i folwark – 5 km na północny wschód od Opola Lubelskiego, około 77 km na północny wschód od klasztoru łysogórskiego, 13 km na wschód od Braciejowic, wsi kluczowej dóbr opactwa.
Podległość administracyjna świecka i kościelna[edytuj | edytuj kod]
Powiat lubelski; parafia Opole.
Opis granic[edytuj | edytuj kod]
- 1409 – łąki przy granicach z Opolem[4].
- 1415 – sąd ziemski zaświadcza, że Nieustęp z Głuska i Grot ze Słupczy ,,rozsypali i rozjechali” granice między Głuskiem a Opolem i Kowalą Grota[5].
- 1429 Andrzej z Niezabitowa zastawia Janowi Głowaczowi łąki w Głusku, w Krzczonowie i Corabnyeblotho za 7 grzywien[6].
Własność - powinności,wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
Własność szlachecka
- 1387-1415 – dziedzicem Bogusz[7][8][9].
- 1409-30 – w działach występuje Nieustęp[10][11].
- 1413 – dziedzic Bogusz sprzedaje sołectwo w Głusku i Woli za 30 grzywien szlachetnemu Michałowi z Koszewów [12].
- 1415-7 – sołtys Michał[13].
- 1415 – sąd ziemski zaświadcza, że Nieustęp z Głuska i Grot ze Słupczy ,,rozsypali i rozjechali” granice między Głuskiem a Opolem i Kowalą Grota[5].
- 1409-20 – w działach występuje Dzichna-Dzierżka siostra Nieustępa[14][15].
- 1427 – Grot (ze Słupczy występuje w roku 1415)[16].
- 1430 – tenże zapisuje córce Małgorzacie, żonie Piotra z Drzewicy (pow. opoczyński) 200 grzywien na Głusku i Kowali [17].
- 1441-66 – Piotr Drzewicki, zwany Francuz (syn Bogusława herbu Ciołek i Beaty, brata Mikołaja, sekretarza królewskiego)[18][19].
- 1451 – Elżbieta, córka Piotra Francuza, żona Jana z Ziółkowa[20].
- 1461 – Piotr zapisuje żonie Katarzynie 100 grzywien posagu na Głusku i Wolicy[21].
- 1465 – Beata, córka Piotra Francuza, żona Stanisława z Winiar (pow. sandomierski) ([22] V 407).
- 1442-69 – Zawisza, dworzanin Władysława Warneńczyka[23][24].
- 1457 – w działach część Katarzyny wdowy po Stanisławie z Woli Kowalskiej[25].
- 1470 – w dziale między braćmi Głusko przypada starszemu Mikołajowi[26].
- 1470-80 – dziedzicem Mikołaj Drzewicki herbu Ciołek, był folwark, 7 łanów kmiecych, karczma, 2 zagrodników z rolami (DLB II 545, III 252-3).
- 1487 – Dorota, wdowa po Mikołaju Francuzie, ich syn Jan[27].
- 1491 – Jan Francuz z Głuska[28].
- 1531-3 – dziedzicami: Leski i Francuzowie, pobór z 1 łana i młyna (RP).
Powinności dziesięcinne[edytuj | edytuj kod]
Dziesięcina należała do klasztoru świętokrzyskiego i plebana Opola.
- 1460 – dziesięciny sporne między plebanem Kazimierza (Dolnego) a opactwem świętokrzyskim[2], → Kalendarium Wolicy).
- 1463 – układ między klasztorem świętokrzyskim a plebanem Wilkowa o dziesięciny z Głuska, Wolicy i Końskowoli[a]
- 1464 – sąd komisaryczny przysądza klasztorowi dziesięciny z wyżej wymienionych wsi[2].
- 1477 – dziedzic Mikołaj zobowiązuje się oddawać plebanowi Opola dziesięcinę snopową wartości 30 groszy z nowo wykarczowanych ról folwarku[2].
- 1470-80 – z 7 łanów kmiecych, 1 karczmy z rolą i od 2 zagrodników z rolą dziesięciny snopowe wartości do 7 grzywien dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu, z folwarku dziesięcina należy do plebana Opola (DLb. II 545; III 252-3).
- 1529 – dziesięcina snopowa wartości 3 wiardunki należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, z folwarku dziesięcina snopowa wartości 1 grzywny pobiera pleban Opola[29].
- 1622 – Głuscy od 10 lat nie oddają opactwu dziesięcin z Głuska i Wolicy[30].
- 1622, 1627 – tak jak w Wilkowie.
- 1627 – klasztor pozywa Adama i Wojciecha Głuskich o nieoddawanie dziesięcin[30]
- 1637 – ugoda klasztoru z tymiż o dzierżawę dziesięcin z Głuska i Wolicy[30]
- 1643 – odnowienie umowy dzierżawy wyżej wymienionych dziesięcin na sumę 150 zł rocznie[30]
- 1644 – spór klasztoru z Zofią Głuską oraz Tomaszem i Stanisławem Głuskimi o wyżej wymienione dziesięciny[30]
- 1645 – klasztor pozywa o dziesięciny z wyżej wymienionych wsi kolejno Zofię i Adama Głuskich[30]
- 1652 – szlachetna Wojciechowa Głuska i Jan Głuski płacą konwentowi świętokrzyskiemu za dziesięciny z wsi Głuska i Wolica 20 zł[32].
- 1659 – klasztor pozywa Głuskich i Myśliszewskiego o dziesięciny z wyżej wymienionych wsi[31].
- 1660 – klasztor pozywa Poniatowskiego i Myśliszewskiego o dziesięciny z wyżej wymienionych wsi (ib.).
- 1661 – ugody między klasztorem a Zofią i Stanisławem Głuskimi, spadkobiercami Adama Głuskiego, o dziesięciny z Głuska i Wolicy, oraz z Markiem Gołazowskim o dziesięciny z Głuska (ib.).
- 1665 – klasztor skarży Głuskiego o nieoddawanie dziesięcin z pewnych części pól w Głusku (ib.).
- 1665 – pokwitowanie klasztoru dla Niedrzyńskiego na sumę 100 zł za dziesięciny z Głuska i Wolic (ib.).
- 1710-2 – spór klasztoru z Głuskimi i Romaszewiczową o dziesięciny z Głuska, Wolicy i → Czechówki (ib.).
- 1744 – Dąbrowski wydaje klasztorowi asygnatę na 60 sztuk drzewa[33].
- 1750-2 – spór i korespondencja klasztoru z Tomaszem Witkowskim o dziesięciny z Głuska i Wolicy (ib.).
- 1751 – spór klasztoru z Franciszkiem Dąbrowskim i Andrzejem Głuskim o dziesięciny z wyżej wymienionych wsi (ib.).
- 1751-2 – korespondencja przeora klasztoru z Bieleckim, Głuskim i Balińskim o wyżej wymienione dziesięciny (ib.).
- 1819 – dziesięciny z Głuska i Wolicy należące do stołu konwentu kupuje za 54 zł gromada[34].
Badania archeologiczne[edytuj | edytuj kod]
- Na terenie wsi odkryto osadę neolityczną[35] i wczesnośredniowieczną z końca VI- połowy X w.[36][37][38].
- Wał podłużny datowany na koniec VI-połowa VIII w.[39][40]
- Ślady kultury materialnej na stanowiskach archeologicznych datowane na VIII-X wiek stwierdzono w trakcie badań Archeologiczne Zdjęcie Polski[41].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zdaniem M. Derwicha - „Zaszła tu ewidentna pomyłka XIX-wiecznego pisarza sporządzającego rotuł dokumentów dotyczących Głuska na podstawie klasztornych akt pokasacyjnych. Klasztor świętokrzyski nigdy nie pobierał dziesięciny z Końskowoli (zobacz SHGL str.269), a sama nazwa Końskowola występuje dopiero od XIX w. (Osady zaginione str.70). Wcześniej wieś tę nazywano Konińską Wolą, a w XV w. też Witowską Wolą (ib.). Może zatem pisarzowi chodziło o Witowice, z których rzeczywiście klasztor pobierał dziesięciny (por. Witowice), a które leżały koło Końskowoli. Nic jednak nie wiadomo o roszczeniach plebana Wilkowa do dziesięcin z tej, dość odeń odległej (Zarząd Dóbr Państwowych [w] rps 10543 119).”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kosyl ↓, s. 34.61.
- ↑ a b c d SHGL ↓, s. 76.
- ↑ Rospond ↓, s. 94.
- ↑ Teki Archiwalne ↓, s. VII 431.
- ↑ a b Zbiór dokumentów Małopolskich ↓, s. V 1267.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. II 224.
- ↑ Archiwum książąt Lubartowiczów ↓, s. II 61.
- ↑ Teki Archiwalne ↓, s. VII 64-246.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. V 96-98, X 157.
- ↑ Teki Archiwalne ↓, s. VII 27-431.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. II 116-267, V 96-181, X 163-314.
- ↑ Zbiór dokumentów Małopolskich ↓, s. V 1259.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 163-78.
- ↑ Teki Archiwalne ↓, s. VII 222.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 207-395.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. X 241.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. II 267.
- ↑ Bielowski ↓, s. III 271.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. I 28, V 221-471.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. IV 54.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. V 326.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓.
- ↑ Zbiór dokumentów Małopolskich ↓, s. VIII 2375.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. I 78, VIII 66-184.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. IV 228.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. V 249.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. IX 498.
- ↑ Acta terrestia Lublinensia ↓, s. IX 627.
- ↑ Liber retaxationum ↓, s. 351,437.
- ↑ a b c d e f Zarząd Dóbr Państwowych ↓, s. rps 10543 119.
- ↑ a b Zarząd Dóbr Państwowych ↓, s. rps 10543 119v.
- ↑ Rejestry dziesięcin ↓, s. 936 1v,2.
- ↑ Zarząd Dóbr Państwowych ↓, s. rps 10543 120.
- ↑ Akta Okupacji klasztoru ↓, s. 10v.
- ↑ Nosek ↓, s. 203,252.
- ↑ Gurba ↓, s. 50-1.
- ↑ Wąsowicz ↓, s. 216.
- ↑ Dunin-Wąsowicz ↓, s. 26.
- ↑ Dąbrowska ↓, s. 204.
- ↑ Kowalczyk ↓, s. 214.
- ↑ Hoczyk-Siwkowa ↓, s. 118-9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Czesław Kosyl, Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978, ISSN 0079-4775.
- Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, Stanisław Kuraś (oprac.), „Dzieje Lubelszczyzny”, 3, Lublin 1983, (skrót: SHGL).
- Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1984, s. 463, ISBN 83-04-01090-9.
- Teki Archiwalne VII, Warszawa 1961, Najstarsze zapiski ziemskie lubelskie z r. 1409, L. Białkowski (wyd.), Warszawa 1961.
- Zbiór dokumentów Małopolskich, S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa (wyd.), t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962–1975.
- Archiwum książąt Lubartowiczów-Sanguszków w Sławucie, Z.L. Radzimiński, B. Gorczak (wyd.), t. II (1284-1506); t. V (1513-1547), Lwów 1888.
- Księgi Ziemskie Lubelskie w Archiwum Państwowym w Lublinie., Archiwa Państwowe w Lublinie.
- Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), Z. Leszczyńska-Skrętowa (wyd.), 1968.
- Rejestry dziesięcin, czynszów i wyderkafów, powinności poddanych i poborów z dóbr i dochodów konwentu świętokrzyskiego z lat 1650-1689, AG, nabytki Oddziału I, nr 936., Archiwum Główne.
- Akta Okupacji klasztoru świętokrzyskiego, 1819 r., ZDP rps 1456.
- Stanisław Nosek, Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, „Annales UMCS”, 6, Lublin 1951 (Sectio F, „Nauki filozoficzne i humanistyczne”).
- Elżbieta Dąbrowska, Wielkie grody dorzecza górnej Wisły, Wrocław 1973.
- Elżbieta Kowalczyk, Systemy obronne wałów podłużnych we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich, Wrocław 1987.
- Stanisława Hoczyk-Siwkowa, Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze, „Lubelskie Materiały Archeologiczne”, 12, Lublin 1999.
- August Bielowski, Monumenta Poloniae Historica, t. I-VI, „Pomniki dziejowe Polski”, Lwów-Kraków 1864–1914.
- Jan Gurba, Z problematyki osadnictwa wczesnośredniowiecznego na Wyżynie Lubelskiej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, 20, Lublin 1965 (Sectio F., „Nauki filozoficzne i humanistyczne”), s. 45-58.
- Teresa Wąsowicz, Uwagi w sprawie osadnictwa wczesnośredniowiecznego na lubelszczyźnie, „Archeologia Polski”, 6, 1961, s. 203-253.
- Teresa Dunin-Wąsowicz, Zmiany w topografii osadnictwa wielkich dolin na niżu środkowoeuropejskim w XIII w., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.