Kalsko
52°30′34″N 15°37′21″E/52,509444 15,622500| wieś | |
 Kościół pw. św. Bartłomieja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
410[2] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
66-300[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FMI |
| SIMC |
0184000 |
Położenie na mapie gminy Międzyrzecz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego  | |
| 52°30′34″N 15°37′21″E/52,509444 15,622500[1]
| |
| Strona internetowa | |
Kalsko (niem. Kalzig) – wieś w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Międzyrzecz[4][5].
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.
Wieś jest położona 8 km na północny wschód od Międzyrzecza, przy lokalnej drodze do Rokitna i Przytocznej. Siedziba sołectwa.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0184017 | Brzozowy Ług | przysiółek |
| 0184135 | Kwiecie | przysiółek |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona w 1390 w łacińskim dokumencie jako Kalczk, 1446 Kalsko, 1493 Calszko, 1508 Calsko, 1944 Kaltzig[6].
Wieś historycznie leżała w granicach Wielkopolski. Wzmiankowana w średniowieczu jako własność rycerskiego rodu Niałków z Chyciny. W roku 1390 Wincenty Niałek sprzedał wieś wraz z pięcioma jeziorami klasztorowi Cystersów w Zemsku. Od tego momentu aż do rozbiorów Polski miejscowość należała do Opactwa Cystersów w Zemsku-Bledzewie. W 1460 król polski Kazimierz Jagiellończyk ustalił wymiar ciężarów oraz robocizn należnych zamkowi w Międzyrzeczu z okolicznych wsi klasztornych przynależnych opactwu bledzewskiemu w tym również ze wsi Kalsko[6].
Miejscowość wymieniona została w licznych hitorycznych dokumentach podatkowych, własnościowych i prawnych. W 1508 wieś leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. Historyczne dokumenty podatkowe odnotowały w tym roku z miejscowości pobór z 15 półłanków oraz z karczmy. W 1563 pobór odbywał się już z 9 łanów, 1,5 łana sołtysa oraz 1/4 łana feudalnego. We wsi był także jeden kowal oraz komornik. W latach 1564/65 wieś zobowiązana była do dostarczania żywności dla zamku w Międzyrzeczu: z 16 półśladków mieszkańcy płacili razem 36 groszy wieprzowego, a każdy kmieć dawał po 1 ćw. żyta, 1 1/4 ćw. owsa, 1 kurę, 15 jaj. Mieszkańcy zobowiązani byli również do pracy. Każdy musiał przez 1 dzień wozić mierzwę, żąć przez 2 dni, skosić wyznaczoną łąkę w Murzynowie i zwieźć z niej siano oraz zwieźć do zamku 4 wozy drewna rocznie. Z opłat oraz pracy zwolniony był tylko wiejski sołtys. Ogólny roczny dochód królewski z tych świadczeń wynosił 22 floreny 13 groszy i 6 denarów. W 1580 we wsi odnotowano 11,5 łana, 15 zagrodników, 8 komorników, kowala oraz pastucha posiadającego 89 owiec. W 1589 zaś we wsi mieszkało 16 ratajów (coloni), 2 sołtysów, 15 zagrodników, 2 lenników, 1 zagrodnik kościelny. Miejscowi chłopi stosowali wówczas trójpolówkę[6].
Wieś duchowna, własność opata bledzewskiego, położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[7]. W 1688 roku pożar zniszczył całą wieś z kościołem, który odbudowano w końcu XVII wieku. Do roku 1796 Kalsko należało do klasztoru bledzewskiego, kiedy to dobra klasztorne przejął rząd pruski.
W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej[8]. Kalsko należało do okręgu rokitnickiego tego powiatu i stanowiło odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas rząd pruski w Berlinie[8]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 352 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 45 dymów (domostw)[8]. W skład majątku Kalsko wchodził wówczas także Kalsko młyn (1 dom, 8 osób) oraz folwark Rozodoł (3 domy, 36 osób)[8].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:
- kościół filialny pod wezwaniem św. Bartłomieja, wzniesiono w konstrukcji zrębowej – szachulcowej w latach 1692–1693. W XVIII w. istniejące ściany obudowano konstrukcją ryglową. W połowie XIX w. dobudowano zakrystię. Wyposażenie kościoła pochodzi częściowo z XVIII w. i składa się z neogotyckiego ołtarza głównego, dwóch starszych ołtarzy bocznych, dwóch krucyfiksów, prospektu organowego i ławek. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych województwa lubuskiego
- cmentarz przykościelny
- ogrodzenie kamienne
- Pałac w Kalsku[10], klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku, znajduje się naprzeciwko kościoła.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 48700
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 413 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b c Chmielewski 1988 ↓.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 31.
- ↑ a b c d Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère) Jana Nepomucena Bobrowicza, 1846, s. 258–259.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 23. [dostęp 2013-01-27].
- ↑ Numer rejestru zabytków 610/64 z 15.02.1964
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I-Ł) z.1, hasło: „Kalsko”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 105.
- Jarosław Lewczuk, Błażej Skaziński, Bożena Grabowska: Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Gorzów Wlkp.: WUOZ, 2004. ISBN 83-921289-0-7.
- Bohdan Kucharski: Informator Turystyczno-Krajoznawczy Województwa Gorzowskiego. Gorzów Wielkopolski: Urząd Wojewódzki, 1998. ISBN 83-908511-1-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba gminy: Międzyrzecz
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
