Kamienica Adolfa Witta przy ul. Emilii Plater 9/11 w Warszawie
 nr rej. A-1518 z 29.07.2019
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Emilii Plater 9/11 |
| Typ budynku |
kamienica |
| Kondygnacje |
2 |
| Rozpoczęcie budowy |
ok. 1891 |
| Ukończenie budowy |
ok. 1904 |
| Pierwszy właściciel |
Adolf Witt |
| Obecny właściciel |
prywatny |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′25,5″N 21°00′27,2″E/52,223750 21,007556
| |
Kamienica Adolfa Witta przy ul. Emilii Plater 9/11 – zabytkowa kamienica znajdująca się przy ul. Emilii Plater 9/11 w Warszawie. Najstarszy relikt zabudowy przemysłowej Śródmieścia Południowego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamienica stanowi jeden z nielicznych zespołów będących świadectwem funkcjonowania średniej wielkości przemysłu w tej części Warszawy.
Na początku lat 90. XIX wieku rodzina Wittów zakupiła działkę przy ulicy Leopoldyny (obecnie – Emilii Plater), na której wybudowała nowy zakład produkcyjny oraz kamienicę. W 1890 została uruchomiona produkcja w zespole pofabrycznym. Fabryka działała do 1939 pod nazwą „Adolf Witt i syn – Fabryka Aparatów Laboratoryjnych, Armatur i Odlewnia”.
W zakładzie wyrabiano armaturę łazienkową, piece kąpielowe, kotły parowe i dla zakładów przemysłowych, wanny, piece kapelowe miedziane, naczynia kuchenne, specjalistyczne urządzenia dla szpitali, np. aparaty do sterylizacji.
Firma była znana w Imperium Rosyjskim i w Europie. Wyroby zakładu wielokrotnie nagradzano, m.in. w 1905 przez Warszawskie Towarzystwo Hygieniczne wyrazami uznania za „wyroby w zakresie zdrowotności” czy w 1927 złotym medalem Ministerstwo Przemysłu i Handlu za przyrządy sterylizacyjne i destylacyjne.
Oba obiekty przetrwały II wojnę światową w stanie nienaruszonym, a w rękach rodziny pozostawały do lat 60. XX wieku, kiedy właścicieli wywłaszczono. Potomkowie Wittów odzyskali nieruchomość w 2005 na podstawie decyzji reprywatyzacyjnej z 2003. W kamienicy zameldowanych było wówczas 11 osób[1][2].
W sierpniu 2019, na wniosek stowarzyszenia Miasto Jest Nasze, wojewódzki konserwator zabytków Jakub Lewicki wpisał budynek do rejestru zabytków[3][4][5] ze względu na „niezmienioną formę architektoniczną. Wartość naukowa budynku wynika jego z warstwy materialnej, m.in. technologii wykonania, użytych materiałów budowlanych i ich opracowania, jak również rozwiązań technicznych, charakterystycznych dla zabudowy przemysłowej, tj. cegły licowej, stropów typu Kleina, układu funkcjonalno-przestrzennego wraz z lokalizacją przewodów kominowych. Budynek stanowi nie tylko doskonały przykład śródmiejskiej zabudowy przemysłowej, ale również związku formy architektonicznej z budowaniem marki Zakładu Aparatów Miedzianych i Odlewni „Adolf Witt i syn””[3].
We wnętrzach nakręcono ponad 50 filmów, m.in. „Pianistę” Romana Polańskiego.
Styl[edytuj | edytuj kod]
 |
Ten artykuł należy dopracować |
Kamienica składa się z budynku głównego, postawionego ok. 1891, o powierzchni ok. 370 m². Jest on połączony z oficyną kamienicy frontowej z ok. 1904. Prostopadle po stronie południowo-wschodniej ustawione jest mniejsze skrzydło oraz mały budynek na tyłach budynku głównego. Zespół pofabryczny znajduje się w głębi posesji. Budynek główny usytuowany jest pośrodku działki, fasadą zwrócony na wschód, z elewacją północną biegnącą wzdłuż granicy posesji, częściowo stykającą się z zabudowaniami posesji sąsiedniej.
Kamienica jest murowana z czerwonej, nietynkowanej cegły. Główna część jest piętrowa, kryta dwuspadowym dachem na planie wydłużonego prostokąta, dwutraktowa z bramą przejazdową na osi i klatką schodową po stronie południowej. Zachował się oryginalny komin w przekroju prostokątnym, z detalem architektonicznym oraz inicjałami A.W. Ściany działowe są murowane, w większości otynkowane. Więźba drewniana, krokwiowo-belkowa, dach kryty papą. Stropy piwnic ogniotrwałe, nad parterem odcinkowe stropy Kleina, nad piętrem stropy drewniane z trzcinową podsufitką. Pod częścią północną budynek jest podpiwniczony.
Elewacje podkreślone są niskim cokołem, skromnym gzymsem kordonowym i rozbudowanym gzymsem wieńczącym. Gzymsy ułożone są z cegły. Gzyms wieńczący ozdobiono fryzem arkadkowym. Okna podkreślone u dołu wąskimi gzymsikami podokiennymi, zwieńczone szerokimi opaskami ułożonymi z cegły. Opaską podkreślony jest łuk bramy przejazdowej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paulina Piechna-Więckiewicz, Interpelacja nr 2013 [online], bip.warszawa.pl, 24 lipca 2017, s. 26 [dostęp 2019-04-28].
- ↑ Ustaliliśmy liczbę osób poszkodowanych reprywatyzacją [online], Miasto Jest Nasze, 21 sierpnia 2017 [dostęp 2019-04-28] (pol.).
- ↑ a b Jakub Lewicki, Kolejny zabytek w Warszawie [online], www.mwkz.pl, 19 sierpnia 2019 [dostęp 2019-09-22].
- ↑ Interweniujemy ws. zabytkowego budynku pofabrycznego przy ul. Emilii Plater [online], Miasto Jest Nasze, 7 kwietnia 2019 [dostęp 2019-09-22] (pol.).
- ↑ Kamienica i fabryka Wittów przy Emilii Plater będą chronione [online], TVN Warszawa, 22 sierpnia 2019 [dostęp 2019-09-22].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ewa Pustoła-Kozłowska, Mapa budownictwa przemysłowego Warszawy, Warszawa 1983: Archiwum WUOZ
- Leon Jeziorański, Przemysł fabryczny w Królestwie Polskim, Warszawa 1905.
- Stanisław Misztal, Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej 1918–1939, Warszawa 1970, t. 2.
- Michał Krasucki, Zakład Aparatów Miedzianych i Odlewnia Adolf Witt i syn [online], katalog.fundacja-hereditas.pl [dostęp 2019-09-24].
- Jakub Lewicki, Kolejny zabytek w Warszawie [online], www.mwkz.pl, 19 sierpnia 2019 [dostęp 2019-09-24].
- Anna Zawadzka, Jan Dowgiałło, Interweniujemy ws. zabytkowego budynku pofabrycznego przy ul. Emilii Plater [online], miastojestnasze.org, 7 kwietnia 2019 [dostęp 2019-09-24].