Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 39 we Wrocławiu
 nr rej. A/2709/257 z 30.12.1970[1]
| |
 Kamienica Kazimierza Wielkiego 39 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kazimierza Wielkiego 39 |
| Styl architektoniczny |
renesans/barok |
| Kondygnacje |
cztery |
| Rozpoczęcie budowy |
XIV wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
1846, 1896 |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,107576°N 17,030143°E/51,107576 17,030143 | |
Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 39 – zabytkowa kamienica mieszczańska, obecnie narożna, o rodowodzie średniowiecznym znajdująca się przy ulicy Kazimierza Wielkiego we Wrocławiu. Kamienica łączy elementy architektury od I połowy XVI do połowy XIX wieku.
Historia kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wydzielenie parceli miało miejsce w 1261 roku[2]. Były to dwie kamienice o numerach 40 i 41. Pierwsze dwa murowane budynki został wzniesione w okresie średniowiecznym, w pierwszej połowie XIV wieku[2]. Z tego okresu w obu budynkach zachowały się renesansowe sklepione piwnice, sklepienia w części parterowej skrzydła tylnego i oficyny oraz fascjowa kamieniarka czterech okien na trzeciej kondygnacji w zachodnim skrzydle[2]. W okresie baroku kamienice otrzymały nowe elewacje frontowe; zachowała się również dekoracje na drugim piętrze kamienicy nr 41. W 1846 roku kamienica nr 40 została poddana gruntownej przebudowy, zmieniono wówczas m.in. układ wnętrz i klatkę schodową[2]. W 1888 roku tylna część oficyny kamienicy nr 41 została przebudowana na potrzeby zakładów drukarskich a w 1896 roku nadbudowano kondygnację oficyny i zmieniono stromy dwuspadowy dach na jednospadowy. W tym okresie obie kamienice zostały połączone, a w 1897 roku przebudowano cały parter i klatkę schodową w części wschodniej połączonej kamienicy. W 1911 roku we wschodniej oficynie zainstalowano zewnętrzną windę[2].
Na przełomie lat 70. i 80. zmieniono numerację kamienic z 40/41 na 39[2].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Kamienica nr 39 powstała z połączenia dwóch kamienic: wschodniej trzykondygnacyjnej nr 41 i zachodniej czterokondygnacyjnej nr 40. Podział na dwie kamienice zachowany został w elewacji frontowej[2].
Zachodnia elewacja to pozostałości dawnej barokowej kamienica, pierwotnie trzykondygnacyjnej, a pod koniec XIX wieku czterokondygnacyjnej[3]. Barokowy charakter nadano jej w 1708 roku[4]. Podzielona jest na sześć osi. Część parterowa jest boniowana i zakończona gzymsem[2]. W osi czwartej i piątej znajduje się portal z konsolami. Okna na drugiej i trzeciej kondygnacji mają formę prostokąta, otoczone są opaską ze zwornikami a nad nimi znajdują się naczółki. Okna czwartej kondygnacji spoczywają na gzymsie. Elewację wieńczy gzyms kostkowy a następnie dach kalenicowy[2].
Kamienica wschodnia, dwupiętrowa, wzniesiona na dwutraktowym planie, miała przednim trakcie sień przechodnią przykrytą sklepieniem zwierciadlanym. W tylnym trakcie umieszczona jest klatka schodowa[3][5]. Barokowy charakter dwuosiowej elewacji kamienicy wschodniej nadano po 1708 roku[6]. Poszczególne kondygnacje rozdzielone są gzymsami podtrzymywanymi pilastrami w małym porządku – na I piętrze dwoma skrajnymi , na II piętrze trzema[2]. Parter jest boniowany; we wschodniej osi znajduje się okno, a w zachodniej otwór wejściowy. Okna wyższych kondygnacji są otoczone opaskami i zwieńczone naczółkami: na drugiej kondygnacji trójkątnym, na trzeciej odcinkowym. Elewacja zakończona jest attyką z czterema pilastrami, obeliskami i kamienna rzeźbą cherubina w zachodnim narożniku. Elewacje obu kamienic oddzielone są od siebie ogniomurem. Oficyny tylne są dwukondygnacyjne, mają otynkowaną elewacje i skromny detal. Elewacja oficyny wschodniej jest licowana cegła i ma charakter architektury przemysłowej z metalowymi windami[2].
We wnętrzach kamienicy, w piwnicach w części frontowej i w oficynie wschodniej zachowały się sklepienia kolebkowe[2]. Na parterze w skrzydle wschodnim znajdują się sklepienia oraz renesansowa kolumna przyścienna. W zachodniej części budynku znajduje się zachowana trzybiegowa drewniana klatka schodowa i płycinowa stolarka z połowy XIX wieku. Skrzydła boczne tworzą wewnętrzny dziedziniec[2].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wyremontowana w 1960 roku[2]. W latach 1979–1981 budynek został poddany gruntownemu remontowi. Projekt przebudowy sporządził J. Białas. Przebudowano wówczas pomieszczenia parterowe w części frontowej oraz klatkę schodową w części wschodniej. W wyniku remontu, z nieznanych przyczyn, usunięto renesansowe stropy frontowych pomieszczeń. W części wschodniej umieszczono nową żelbetonową klatkę schodową[2].
Pod koniec lat 70. X wieku w budynku swoją siedzibę miały biura Polskiej Żeglugi Bałtyckiej. W elewację, koło wejścia, wmurowano wówczas kotwicę oraz zawieszono na elewacji stylizowane lampy na wspornikach[7]. W latach 2012–2013 obie fasady zostały gruntownie odnowione.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Maciej Małachowicz, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Kazimierza Wielkiego 39. zabytek.pl, 2014-11. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ a b Eysymontt 2011 ↓, s. 335.
- ↑ Brzezowski 2005 ↓, s. 210.
- ↑ Harasimowicz (red.) 1998 ↓, s. 55.
- ↑ Brzezowski 2005 ↓, s. 211.
- ↑ Kotwica na elewacji
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.