Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 41 we Wrocławiu
 nr rej. A/5299/33 z 25.10.1961
oraz 98 z 12.02.1962[1] | |
 Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 41 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kazimierza Wielkiego 41 |
| Styl architektoniczny |
klasycyzm |
| Kondygnacje |
trzy |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,107499°N 17,030410°E/51,107499 17,030410 | |
Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 41 – zabytkowa kamienica mieszczańska znajdujących się przy ulicy Kazimierza Wielkiego we Wrocławiu.
Historia posesji i kamienicy[edytuj | edytuj kod]
Posesja, na której ulokowana jest kamienica, znajduje się w południowo-zachodniej części miasta. Ten teren został włączony do miasta w 1342 roku, po wielkim pożarze miasta. Na nowym terenie wzniesiono ciąg murów z basztami i barbakanem. Wytyczono również ulicę Carlstrasse na cześć cesarza Karola IV[2]. W XV wieku teren ten należał do tzw. Kwartału Słodowników, rozciągającego się łukiem między obecną ulicą Wierzbową a zachodnim wylotem obecnej ulicy Grodzkiej, między wewnętrznym a zewnętrznym obwodem murów miejskich, przy Czarnej Oławie, stanowiącej fosę wewnętrzną. Nazwa związana jest z profesją słodowników, której przedstawiciele zamieszkiwali ten obszar[3]. Parcele zostały zagospodarowane po wyznaczeniu linii fortyfikacyjnych w latach 1329–1348 i zostały wytyczone przy ówczesnej wschodniej stronie ulicy Vnder den melczern. Od XVI wieku odcinek między ulicami św. Doroty (Dorothengasse) i Krupniczą (Graupegasse) zwany był Hummerei. Kwartał Słodowników w drugiej ćwierci XV w. został podzielony, a obszar między ulicami św. Mikołaja i Świdnicką zaliczony został do tzw. Kwartału Kupców[3]. W pierwszej połowie XIX wieku ta część miasta zmieniła swój charakter na rzemieślniczo-handlowy co było związane z napływem do dzielnicy ludności pochodzenia żydowskiego[2]. Kamienica nr 41, podobnie jak i sąsiednie kamienice nr 39, 43, 47-51, została wzniesiona po pożarze miasta w 1708 roku. Od 1837 do 1943 roku właścicielem kamienicy i jej mieszkańcem była zamożna żydowska rodzina kupiecka Goldschmidt. Ich firma S. E. Goldschmidt & Sohn założona w 1810 roku, od 1843 do 1942 roku miała w budynku swoją siedzibę[a]. W kamienicy znajdowały się również mieszkania czynszowe w których mieszkali przedstawiciele różnych zawodów, m.in. mistrz krawiecki, doradca podatkowy, krawcowa, lekarz, szewc. Na planie posesji z 1863 roku widoczne są nieistniejące obecnie oficyny przylegające do elewacji tylnej. W 1934 roku do budynku doprowadzono instalację wodno-kanalizacyjną[2].
Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku dokonano zmiany numeracji domów przy ulicy Kazimierza Wielkiego. Pierwotnie kamienica miała numer 42[2].
Opis architektoniczny[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona po 1708 roku o czym ma świadczyć zachowany plan budynku z tego okresu. Była to wówczas trzytraktowa kamienica ze sklepioną klatką schodową w trakcie środkowym oraz z dużą sienią na parterze przykrytą sklepieniem kolebkowym z lunetami[2][4]. Klasycyzujący charakter fasady został nadany w drugiej połowie XIX wieku[5]. Była to wówczas czterokondygnacyjna kamienica pokryta płaskim dachem, czteroosiowa, podpiwniczona. Brama przelotowa prowadząca do sieni znajdowała się w skrajnej wschodniej osi; z sieni wchodziło się przez schody wyrównawcze do trójbiegowej klatki schodowej. W osi fasady na parterze znajdowało się wejście do pomieszczenia sklepowego[2].
Czteroosiowa fasada w części parterowej jest boniowana. Pomiędzy kondygnacjami znajduje się gzyms kordonowy. Okna drugiej kondygnacji ujęte zostały pilastrami o głowicach kompozytowych, podtrzymujące prostokątne nadproże z trójkątnym naczółkiem. Pod oknami znajdują się prostokątne płyciny z prostokątną ramą o wklęsłych narożach[2]. Nad oknami trzeciej kondygnacji znajdują się nadproża w postaci gzymsu wspartego na konsolkach. Fasadę od dachu oddziela gzyms koronujący[2]. Budynek pokryty jest dachem namiotowym[5] z dwoma lukarnami[2]. Od strony wschodniej kamienica jest większa od sąsiadującego budynku i jej trzyosiowa elewacja jest widoczna w tylnej części. Tylna elewacja jest sześcioosiowa a czwarta kondygnacja czteroosiowa. Otwory okienne proste, ujęte wąskimi profilowanymi opaskami[2].
Po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
Kamienica przetrwała działania wojenne w 1945 roku. W latach 1960-1961 przeprowadzono remont kamienicy[b]: zlikwidowano ostatnią kondygnację i zmieniono dach kamienicy na namiotowy oraz dodano dwie lukarny; prawdopodobnie wyremontowano wewnętrzne pomieszczenia kamienicy. W części parterowej dotychczasowe wejście do pomieszczenia sklepowego zostało zamurowane a otwór drzwiowy wybito pomiędzy dwoma oknami[6]. W latach 2010 - 2011 wyremontowana została elewacja budynku[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Kazimierza Wielkiego 41. zabytek.pl, 2014-11. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ a b Rafał Eysymontt, Radosław Gliński: Kamienice przy ulicy Kazimierza Wielkiego 31-33 we Wrocławiu – okruchy wrocławskiej architektury mieszczańskiej okresu późnego gotyku, renesansu, baroku i historyzmu. quart.uni.wroc.pl, 2014-11. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- ↑ Harasimowicz (red.) 1998 ↓, s. 55.
- ↑ a b Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 223.
- ↑ Budynek w 1959 roku
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.