Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15 we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15
Gustav Freytag Haus, Kaufhaus Max Schönfelder
Symbol zabytku nr rej. A/2798/171 z 15.02.1962[1]
Ilustracja
Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

ul. Wita Stwosza 15

Styl architektoniczny

klasycyzm

Kondygnacje

cztery

Rozpoczęcie budowy

XIV wiek

Ważniejsze przebudowy

pocz. XVIII w, ok. 1879, 1969, 1997-1999

Właściciel

Agencja Rozwoju Przemysłu

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15”
Ziemia51°06′33,28″N 17°01′59,43″E/51,109244 17,033175

Kamienica przy ulicy Wita Stwosza 15 – zabytkowa kamienica o rodowodzie średniowiecznym znajdująca się przy ulicy Wita Stwosza we Wrocławiu[2].

Historia kamienicy[edytuj | edytuj kod]

Portal wejściowy do kamienicy

Pierwsza murowana, dwutraktowa kamienica na działce nr 15 została wzniesiona w XIV wieku na planie prostokąta[3][4] i miała układ szczytowy[5]. Zajmowała zachodnią część obecnej parceli nr 15 i część wschodniej parceli nr 14. W kolejnych latach wybudowano budynek we wschodniej części parceli, a następnie oba budynki połączono[6]. Jej gotyckie sklepienia kolebkowe zachowały się do dzisiaj[4]. W tym samym okresie wybudowano oficynę w zachodniej części parceli[6].

W okresie renesansu kamienica została przebudowana; m.in. otrzymała polichromowane drewniane stropy[3], a przejazdowa sień otrzymała sklepienie kolebkowe z lunetami[6]. Na planie miasta autorstwa Brauna i Hogenberga budynek ma trzy kondygnacje i pokryty jest dwuspadowym dachem[6].

W pierwszej tercji XVIII wieku[a] jej czteroosiowa fasada została zmieniona, nadając jej bardziej barokowy wygląd: do trzykondygnacyjnego budynku dodano dwuosiowy szczyt, zwieńczonym segmentowym przerywanym naczółkiem otoczonym wolutowymi spływami. W lewej osi umieszczono portal z półkolistym otworem drzwiowym, zamkniętym od góry wolutowo skręconym profilowaniem i zwornikiem ozdobionym roślinnym reliefem. W przyczółkach portalu umieszczone zostały płaskorzeźbione dekoracje przedstawiające motywy wici roślinnej[3][6]. Portal prowadził do sieni przejazdowej przykrytej sklepieniem kolebkowym[7] z lunetami[5].

W drugiej połowie XIX wieku[3], za sprawą ówczesnego właściciela Augusta Schecke[6], kamienica przechodziła kolejne przeobrażenia, kolejne zmiany: w 1861 roku, w narożu pomiędzy oficyną południową a murem granicznym wybudowano latrynę, w 1863 roku przebudowana została oficyna w części parterowej, zmieniając funkcjonalność pomieszczeń z gospodarczych na mieszkalne[6].

Największych zmian dokonano około 1879 roku[4]. Na podstawie projektu architekta F. Krauera usunięto wówczas barokowy szczyt oraz wystrój fasady z wyjątkiem portalu[3]; gzyms wieńczący portal ozdobiono leżącymi wolutami[6]. Środkowa część fasady, w najwyższej części kondygnacji została zaakcentowana płaskim pseudoryzalitem, podzielonym korynckimi pilastrami, zakończonymi w części dachu trójkątnym naczółkiem zdobionymi akroterionami. Elewacja na całym budynku była zdobiona boniami[6]. Kamienicy nadano kształt czterokondygnacyjnego budynku o klasycystycznych formach, dwutraktowego, z podpiwniczeniem i z dwoma oficynami (boczną i tylną)[4][5]. Przebudowano i powiększono również oficynę południową i północną[6]. W 1882 i w 1891 roku przebudowano okna parteru[6].

W 1929 roku, w południowo-zachodnim narożu budynku na potrzeby wynajmującego pomieszczenia księgarni, umieszczono schody komunikujące I i II piętro[6]. W latach 40. XX wieku wzmocnione cegłami zostały sklepienia w piwnicy[6].

Właściciele i użytkownicy kamienicy[edytuj | edytuj kod]

W 1837 roku właścicielem kamienicy był kupiec i bankier F. Schreiber. W tym okresie w budynku mieszkał m.in. tajny radca rządowy i pierwszy dyrektor Śląskiego Instytutu Kredytowego, baron von Gasson. W latach 60. XIX wieku kamienica została zakupiona przez kupca Augusta Schecke i pozostawała jego własnością do 1910 roku[6]. Kolejnym właścicielem kamienicy (po 1910) do 1945 roku był wydawca Alfred Preuss (Alfred Preuß)[6].

W latach 1860–1880 w kamienicy na parterze znajdował się sklep meblowy Kobylińskiego. W kolejnych latach do 1945 roku, na parterze i I piętrze swoją siedzibę miało wydawnictwo, księgarnia i czytelnia „Trewendt & Granier”[6]. Firma wydawnicza założona przez Eduarda Trewendta w 1845 roku, od 1850 roku przekształciła się w spółkę. Drugim wspólnikiem został Juliusz Granier. Wydawnictwo jako spółka istniało do 1857 roku, a następnie funkcjonowało pod kierownictwem samego Eduarda Trewendta, jego żony Augusty, a od 1874 roku jego syna Ernsta i od 1875 Hansa. Wydawnictwo specjalizowało się głównie w wydawaniu kalendarzy, pozycji tworzących bibliotekę młodzieżową Trewendta, książek szkolnych, a w tym książek religijnych niemieckiego protestanckiego teologa Theodora Koldego i tablic historycznych Eduarda Cauera. Wydawało także „Encyklopädie der Naturwissenschaften”. W 1876 roku Hans Trewendt założył drukarnię, w której drukował „Breslauer Zeitung” i którą kierował do 1893 roku. Od 1891 roku właścicielem księgarni Trewendta i Graniera był Alfred Preuß[8].

Po 1945[edytuj | edytuj kod]

Podczas działań wojennych w 1945 roku kamienica, głównie elewacja, uległa zniszczeniu. Odremontowana została w 1969 roku, a w latach 1997–1999 podczas kapitalnego remontu zrekonstruowano na elewacji detale architektoniczne[4]. W 2005 roku została wyremontowana dawna oficyna znajdująca się pod numerem Wita Stwosza 15a. Wraz z kamienicą nr 15 tworzy ona kompleks biurowo-handlowo-mieszkalny „Trakt Kupiecki”[9]. Autorem projektu modernizacji był wrocławski architekt Edward Lach[9].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Marii Czyszczoń przebudowa ta miała miejsce w trzeciej tercji XVIII wieku [4]. Bogusław Czechowicz sugeruje że kamienica około 1700 roku została zupełnie rozebrana i wzniesiona na nowo[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ Widok na kamienicę wg polska-org.pl
  3. ↑ a b c d e Brzezowski 2005 ↓, s. 290.
  4. ↑ a b c d e f Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 339.
  5. ↑ a b c d Harasimowicza (red.) 1998 ↓, s. 71.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Wita Stwosza 15. zabytek.pl, 2014-11. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
  7. ↑ Sklepienie kolebkowe w sieni na zdjęciu z polska-org
  8. ↑ Trewendt, Eduard w: Schmidt: Deutsche Buchhändler. Deutsche Buchdrucker
  9. ↑ a b Maciej Miskiewicz: Remont kapitalny kamienicy przy ul. Wita Stwosza. wroclaw.wyborcza.pl, 2004-12-22. [dostęp 2020-11-04].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_przy_ulicy_Wita_Stwosza_15_we_Wrocławiu&oldid=73602859”