Karwodrza
49°55′31″N 21°04′17″E/49,925278 21,071389| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
852[2] |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
33-170[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KTA |
| SIMC |
0834099 |
Położenie na mapie gminy Tuchów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |
| 49°55′31″N 21°04′17″E/49,925278 21,071389[1]
| |
Karwodrza – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tuchów.
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Karwodrza, po jej zniesieniu w gromadzie Tuchów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0834107 | Dół | część wsi |
| 0834113 | Góra | część wsi |
| 0834120 | Mogiła | część wsi |
| 0834136 | Podlesie | część wsi |
| 0834142 | Rola | część wsi |
| 0834159 | Stawiska | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jan Długosz w statystycznym opisie beneficjów w Małopolsce wymienia Karwodrzę jako wioskę szlachecką, należącą do parafii piotrkowickiej. Karwodrza jako nowa osada szlachecka powstała prawdopodobnie pod koniec XIV wieku, ale została odnotowana dopiero w 1445 roku. W 1470 roku Jan z Baranowa oddał Mikołajowi Nanajce herbu Starykoń kilka wsi m.in. Karwodrzę. W 1536 roku wieś należała do Zygmunta Wielogłowskiego, w 1782 do Pawła Niemyskiego, a w 1830 do Floriana Niemyskiego, który zginął podczas rzezi galicyjskiej[6].
W 1872 roku nowym właścicielem majątku został Karol Berké, który wraz z rodziną zamieszkał w modrzewiowym dworze. Od tamtej pory, aż do 1945 roku dwór oraz folwark w Karwodrzy należały do tej rodziny[6].
Tradycja ustna mówi, że Karol Berké przyjeżdżając do Karwodrzy z Węgier, w obawie przed grasującymi wówczas bandami rabusiów przywiózł ze sobą mnóstwo pieniędzy ukrytych w bambusowej lasce. Miało to miejsce pod koniec lat pięćdziesiątych XIX wieku. Dziedzic ten zmarł w Tarnowie w 1891 roku, pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Piotrkowicach[6].
Spadkobiercą Karola został jego jedyny syn Karol Jan Berké, który ożenił się z córką architekta z Tarnowa Marią Jurską. W 1885 roku zbudował jednopiętrowy, murowany dwór, na którym jego żona z zamiłowania poetka umieszczała liczne cytaty[6]. Założył winnicę, sad morelowy, hodowlę jedwabników i stadninę koni. Zbudował cegielnię, tartak, młyn i wodociąg. Był właścicielem trzech karczm. Karol J. Bierke był również fundatorem kilku obiektów sakralnych takich jak kościół w Piotrkowicach, kapliczka św. Jana, krzyż przydrożny oraz kaplica dworska. Przyczynił się też do powstania miejscowej szkoły. Zmarł w 1907 roku a jego żona Maria w 1919. Po śmierci właścicieli dwór podupadł finansowo więc majątek wydzierżawiono. Dzierżawcami byli: Jordan, Armatys i Kaźmierczyk. W 1945 roku majątek dworski został odebrany właścicielom i rozparcelowany[6].
W 1952 roku w dworze utworzono Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych[6][7].
W 2016 roku po wyroku sądowym nakazującym zwrot mienia prawowitym właścicielom, Starostwo Powiatowe w Tarnowie odkupiło od spadkobierców budynek DPS wraz z przyległym terenem za kwotę 2 mln zł[8].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9].
- Zespół dworsko-parkowy.
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
W Karwodrzy znajduje się Szkoła Podstawowa im. o. Władysława Witkowskiego - redemptorysty z klasami od IV do VIII, do której uczęszczają dzieci z czterech pobliskich wsi: Łowczowa, Piotrkowic, Zabłędzy i Karwodrzy a także części Trzemesnej. Szkoła jako pierwsza w Polsce otrzymała za patrona redemptorystę, kustosza Tuchowskiego Sanktuarium NNMP w latach 1967–1973. Od 2005 roku dyrektorką szkoły, która stała się zespołem miejscowej szkoły podstawowej i Publicznego Gimnazjum nr 1 w Tuchowie, jest mgr Ewa Sawicka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 51157
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 423 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d e f Plan Odnowy Miejscowości Karwodrza
- ↑ Historia DPS [online], dpskarwodrza.pl, 3 kwietnia 2021 [dostęp 2024-01-14].
- ↑ DPS w Karwodrzy nie będzie musiał się wyprowadzać z byłego dworku - Tarnów - Wiadomości - Radio Kraków [online], radiokrakow.pl [dostęp 2019-07-06] (pol.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Karwodrza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 890.
- Strona Zespołu Szkół w Karwodrzy. zskarwodrza.tuchow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-11)].
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
