Kasztelania sieradzka

Kasztelania sieradzka – kasztelania w Sieradzu powstała na przełomie XI i XII w.

Rozciągała się na powierzchni ok. 5500 km² i była najrozleglejszą spośród wchodzących w skład księstwa łęczyckiego, księstwa sieradzkiego, a później pierwszego województwa sieradzkiego. Jej zasięg wytyczały na północy wsie: Chodaki, Zadzim, Lubola i Tomisławice; na zachodzie Żerechów, Socha, Witów, Zagajew, Raczków, Orzeżyn, Brudzew, Czajew, Godynice, Klonowa i Kopaniny; na południu doliny rzek Strugi Węglewskiej i Oleśnicy; na południowym wschodzie Wola Wiązowa, Kuźnica, Szczerców, dolina Widawki, następnie jej dopływu Rakówki oraz wsie: Rożniatowice, Kociszew, Śladkowice, Bychlew i Stara Gadka; na północnym wschodzie dolina Neru. W jej skład wchodziło również terytorium (ok. 200 km²) opola chropskiego (okolice dzisiejszych Pabianic).

Józef Kobierzycki w swych Przyczynkach do dziejów Ziemi Sieradzkiejzamieścił listę 65 kasztelanów sieradzkich poczynając od Roberta h. Korab (1081), Piotra Dunina Włostowica h. Łabędź (1117), Hinczy z Rogowa h. Działosza (1190), a kończąc na Pawle Poraju Biernackim h. Poraj (1826).

Wprowadzone w II połowie XIV w. na miejsce kasztelanii powiaty (np. powiat sieradzki), wywodzące się z okręgów sądowych, dopiero w następnym stuleciu stały się jednostkami podziału terytorialnego. W razie potrzeby, np. przy zbieraniu podatków, korzystano z kościelnego podziału terytorium na parafie, bowiem aż do XIX w. nie wykształcono w Polsce niższych jednostek administracji państwowej.

Zobacz też

• kasztelanowie sieradzcy, urzędy senatorskie, Senat (I Rzeczpospolita)
• krainy historyczne w Polsce
• ziemia sieradzka i ziemia łęczycko-sieradzka
• prowincja i księstwo łęczyckie
• księstwo sieradzkie
• województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita)
• województwo sieradzkie (1975-1998)
• powiat sieradzki

Linki zewnętrzne

• Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego. [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161. Informacja o pracy: (str. 133-136; Ryc. 1) Opisane jest kształtowanie się prowincji łęczyckiej i kasztelanii wchodzących na jej terenie. Podkreślone jest znaczenie Łęczycy. Na Ryc. 1 pokazany jest zasięg prowincji łęczyckiej przed rozbiciem dzielnicowym, wraz z kasztelaniami znajdującymi się na jej terenie (łęczycką, sieradzką, spicymierską, wolborską, rozpierską, skrzyńską, żarnowską i małogoską).
• Jerzy Sikora, Między podbojem a prowincją. Przyczynek do piastowskiej organizacji Polski Centralnej w X i XI w., Olgierd Ławrynowicz, Jerzy Maik, Piotr A. Nowakowski (red.) [w:] Non Sensistis Gladios. Studia ofiarowane Marianowi Głoskowi w 70. rocznicę urodzin, Łódź 2011, s. 349-367. Informacja o pracy: Praca opisuje proces powstawania prowincji łęczyckiej, który obejmuje: (1) okres wewnętrznej ekspansji państwa Polan w X wieku i związane z tym podporządkowywanie sobie mieszkańców i terenów poprzez niszczenie starych grodów i budowę nowych; (2) zmiany jakie zachodziły na tych terenach podczas reorganizacji państwa rozpoczętej przez Kazimierza Odnowiciela po kryzysie lat 30. XI w., i zachodzącej w 2. poł. XI i 1. poł. XII w. włącznie z powstaniem nowego systemu grodów administracyjnych, co wiązało się z przebudową obiektów z okresu pierwszej monarchii, jak Tum (koło Łęczycy), czy Rozprza, jak i kompletnie nowe założenia: Spicymierz, Sieradz, być może też Wolbórz. Autor posługuje się terminami "grody - ośrodki administracji państwa", "system grodowy" na określenie struktur, które póżniej określane są kasztelaniami.

Bibliografia

• Dylik J., „Województwo ze stolicą bez antenatów”, Łódź 1971 r.
• Rosin R., Warunki naturalne, drogi lądowe i rozwój terytorialno-administracyjny, [w:] „Szkice z dziejów Sieradzkiego”, Łódź 1977 r.