Klasztor Warłama

Klasztor Warłama

Μονή Βαρλαάμ

Państwo	Grecja
Miejscowość
Kościół	Grecki Kościół Prawosławny
Rodzaj klasztoru	monaster
Typ zakonu	męski
Obiekty sakralne
Katolikon	Wszystkich Świętych
Kaplica	Trzech Świętych Hierarchów
Kaplica	Świętych Kosmy i Damiana
Data budowy	1350
Data reaktywacji	1961
Położenie na mapie Grecji Klasztor Warłama
39°42′51″N 21°37′37″E

Klasztor Warłama (gr. Μονή Βαρλαάμ = Moni Warlaam) – grecki monastyr wchodzący w skład zespołu klasztorów w Meteorach.

Położenie i historia

Monastyr stoi na drugiej co do wysokości skale Meteorów (na najwyższej znajduje się Wielki Meteor), prowadzą do niego schody o około stu stopniach. Został założony w 1350 przez pustelnika Warłama (stąd nazwa), który wspiął się na wierzchołek i wybudował trzy kościółki, cele i cysternę na wodę. Po jego śmierci miejsce opustoszało na 200 lat.

Odbudowy świątyni i klasztoru podjęli się zamożni bracia-zakonnicy Teofanis i Nektarios Apsarades z Janiny w 1517. Transport materiałów trwał podobno dwadzieścia dwa lata, a sama budowa – dwadzieścia dni. W tym czasie stanął katolikon pod wezwaniem Wszystkich Świętych, kościółek Trzech Hierarchów i wieża.

W końcu XVI i na początku XVII w. na terenie klasztoru działały renomowane pracownie kopiowania manuskryptów oraz haftu sakralnego. W początkach XIX w. zbudowano schody i drewniane mostki, które zastąpiły system drabin nad przepaściami.

Po długich latach opuszczenia i zaniedbania monastyr rozpoczął nową egzystencję w 1961, kiedy powtórnie zaludnili go mnisi, wśród których znajdowali się m.in. późniejsi hierarchowie Greckiego Kościoła Prawosławnego: metropolita Pireusu Kalinikos, metropolita Katerini Agathonikos oraz arcybiskup Aten i Grecji Christodulos. W 2008 w monastyrze mieszkało siedmiu mnichów. Podczas gruntownego remontu na przełomie XX i XXI w. rozbudowano i unowocześniono zaplecze mieszkalne oraz pracownie, a także odnowiono zabytkowe budynki.

Niedostępny dla zwiedzających jest osobowy wagonik na linie kursujący pomiędzy garażami u podnóża skały a górną stacyjką z kapliczką.

Zabytki

Współczesne budynki pochodzą z początku XVI wieku.

Katolikon pod wezwaniem Wszystkich Świętych

Główna świątynia klasztorna pod wezwaniem Wszystkich Świętych została zbudowana w 1548. Ma formę trójkonchowej budowli z dwiema kopułami nad nawą i narteksem. Dwie boczne absydy po bokach nawy przeznaczone były dla kantorów.

We wnętrzu zwraca uwagę bogato rzeźbiony drewniany ikonostas, trony biskupa i opata oraz relikwiarz i pulpit, wszystkie ozdobione inkrustacjami z macicy perłowej i kości słoniowej.

Odrestaurowane malowidła na ścianach datowane są na 1548 (dzieła Franko Katelano; mają one wszystkie charakterystyczne cechy malarstwa tego artysty: szczegółową opisowość i analizę historycznych faktów, wraz z żywym realizmem) i 1566 (autorstwa Jerzego i Franka Kontari). Malowidła w nawie przedstawiają Madonnę z Dzieciątkiem, Pantokratora jako Sędziego Sprawiedliwego (w kopule głównej), ewangelistów (w pendentywach), uzbrojonych świętych (w absydach po obu stronach nawy) oraz wiele scen z życia Chrystusa (w górnych partiach ścian). W narteksie przedstawiono głównie postacie świętych (Chrystus w otoczeniu aniołów i duchów niebieskich widnieje w kopule). Na zachodniej ścianie przedsionka znajduje się niecodzienne malowidło, przedstawiające pustelnika Zissisa lamentującego nad otwartym grobem ze szkieletem Aleksandra Wielkiego, stanowiące alegorię przedstawiającą nietrwałość ludzkiego żywota oraz przemijalność sławy i bogactwa.

Pozostałe zabytki

Schemat monasteru

Kaplica pod wezwaniem Trzech Hierarchów, wzniesiona w 1627, ma freski pochodzące z 1637 o charakterystycznych cechach okresu późnobizantyjskiego z pierwszej połowy XVII w.

Spośród zabudowań klasztornych na uwagę zasługują też: stary refektarz, dawne hospicjum, kaplica świętych Kosmy i Damiana, wieża wyciągowa z gankiem, kołowrotem i siecią oraz piwnica, w której stoją ogromne drewniane cysterny na wodę.

W starym refektarzu zamienionym na muzeum zgromadzono misternie zdobione przedmioty liturgiczne, ornaty i ikony. Na uwagę zasługuje Biblia należąca niegdyś do cesarza bizantyjskiego, Konstantyna Porfirogenety, z jego własnoręcznym podpisem oraz misternie zdobiony kodeks z XI w. W sumie w klasztorze przechowywanych jest 269 kodeksów i liczne manuskrypty.

Między katolikonem a furtą klasztorną znajduje się dawna kuchnia klasztorna, w której wnętrzu urządzono niewielką wystawę historyczną zawierającą czarno-białe fotogramy i stare przedmioty ilustrujące przeszłość Meteorów.

Bibliografia

• Degiorgio L., Święte Meteory. Państwo mnichów na skałach, Holy Meteora, 1987, s.10-13, ISBN 960-7449-06-1
• Rusin W., Grecja. Praktyczny Przewodnik, Wydawnictwo Pascal sp. z o.o., Bielsko-Biała 2007, s.252-253, ISBN 978-83-7304-753-2