Kościół św. Anny na Piasku we Wrocławiu
 nr rej. A/5350/38 z dn. 26.10.1961[1]
| |
 Widok z ul. Świętej Jadwigi (2020) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Świętej Jadwigi 11 |
| Typ budynku |
kaplica |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
1375 |
| Ukończenie budowy |
1386 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′53,8″N 17°02′25,8″E/51,114944 17,040500
| |
Kościół św. Anny na Piasku – dawna kaplica cmentarna pw. św. Anny klasztoru Kanoników Regularnych we Wrocławiu oraz kościół filialny; obecnie przedszkole sióstr salezjanek.
Architektura i historia budynku[edytuj | edytuj kod]
Budynek został wzniesiony w latach 1375–1386 w miejsce wyburzonych domów stojących naprzeciwko kościoła Najświętszej Marii Panny[a].
Pełnił funkcję kaplicy cmentarnej, a do końca XV wieku świątyni filialnej. Został ufundowany przez Jana III z Pragi, opata Zgromadzenia Kanoników Regularnych św. Augustyna na Piasku, bohatera jednego z najgłośniejszych sporów średniowiecznego Wrocławia, sporu o pierwszeństwo znanego pod nazwą causa vortret[b]. Opat, według kroniki Manzla, został pochowany w kaplicy, pod głównym ołtarzem, a jego płyta nagrobna znajduje się obecnie na południowej ścianie budynku obok wejścia.
Początkowo sklepienie kaplicy w nawie wsparte było na środkowym filarze wraz z wąskim, prosto zamkniętym prezbiterium[4]. Wschodnia część konstrukcji oraz prezbiterium prawdopodobnie miały sklepienie trójpodporowe[5].
W pierwszej połowie XVI wieku budynek został przebudowany, a do części głównej dobudowano zakrystię[4]. W 1663 roku zniszczeniu uległa sygnaturka znajdująca się na dachu kaplicy; dużych uszkodzeń budynku dokonał pożar Ostrowa Tumskiego w 1791 roku[5].
W 1810 kościół utracił funkcje sakralne, a jego budynek przeznaczono na składnicę zabytków sztuki[4]. W 1818 budynek został gruntownie przebudowany: usunięto sklepienia i wystrój wnętrz, zamurowano gotyckie okna i dokonano podziału na cztery kondygnacje[5]. W powstałych pomieszczeniach otworzono szpital miejski pod wezwaniem św. Anny[4]. W 1837 roku w głębi dziedzińca wybudowano kostnicę. Szpital istniał do lat trzydziestych XX wieku. W kolejnych latach w murach budynku urządzono dom starców, w 1943 roku mieszkały w nim 23 osoby[2].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
W wyniku działań wojennych w 1945 roku budynek został uszkodzony, całkowitemu zniszczeniu uległ gotycki, podzielony blendami, wschodni szczyt budynku. Odbudowany został w 1948 roku, a w latach 1974–1975, według projektu Stanisława Marchwickiego, dokonano kolejnych prac modernizacyjnych. [5]. W 1977 roku odbudowano sąsiednią kostnicę. Ostatnie prace remontowe przeprowadzono w drugiej dekadzie XXI wieku.
Obecnie budynek składa się z prezbiterium z zakrystią od strony południowej i z wyższej i szerszej czterokondygnacyjnej nawy. Budynek pokrywa dwuspadowy, siodłowy dach. W południowej części znajduje się późnogotycki dwuramienny portal z drugiej połowy XV wieku[4].
W latach pięćdziesiątych obiekt został przekazany siostrom salezjankom, które prowadziły w nim internat dla dziewcząt i stołówkę dla studentek. Obecnie w jego murach znajduje się przedszkole[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według przekazu Wojciecha Chądzyńskiego, powodem wybudowania kościoła augustianów w sąsiedztwie ich pierwszej świątyni była niechęć fundatora kaplicy opata Jan III wobec spoczywania po śmierci we wspólnej krypcie z innymi zakonnikami[2]
- ↑ Drugą strona sporu było premonstrateńskie opactwo pw. św. Wincentego na Ołbinie. Spór „o pierwszeństwo” dotyczył prawa do noszenia mitry, pierścienia i pastorału oraz kroczenia na czele procesji organizowanych podczas uroczystości kościelnych i państwowych. Prawo to nadał Zgromadzeniu Kanoników papież Klemens VI w 1351 roku. Podobny przywilej posiadali norbertanie z Ołbina[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c Chądzyński 2010 ↓, s. 80.
- ↑ Wojciech Kucharski
- ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 420.
- ↑ a b c d Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 404.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Wijciech Chądzyński: Wrocław jakiego nie znacie. Wydawnictwo VIA NOVA, 2010. ISBN 978-83-60544-75-4.