Kościół św. Jana Chrzciciela w Mastarze
 2.69/8[1]
| |||||||||
 Widok z zewnątrz (2014) | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| diecezja | |||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||
| Relikwie | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Armenii  | |||||||||
 40°27′06,59″N 43°53′02,36″E/40,451831 43,883989
| |||||||||
Kościół św. Jana Chrziciela w Mastarze (orm. Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի) – kamienny kościół z V–VII wieku w Mastarze w prowincji Aragacotn w Armenii, należy do Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, znajduje się w diecezji Aragacotn; jeden z istotniejszych zabytków wczesnośredniowiecznej architektury Armenii[1], zabytek historii i kultury Armenii.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Badacze nie są zgodni co do czasu budowy świątyni – mogła powstać od V do VII wieku[1][2]. Powstanie kościoła datowane na podstawie jego epigrafów określa czas budowy na lata 640–650[3] (jest jednym z ponad 70 kościołów z VII wieku położonych na terenie historycznej Armenii[3]), za czasów biskupa T'eodorosa Gnuniego[4], podczas silnych wpływów Bizancjum[5]. Jego budowniczym był najpewniej wzmiankowany na inskrypcji mnich Grigoras Siwni i jego siostrzeniec[4]. Kościół mógł zostać także przebudowany w VII wieku[6] – większość jego obecnej substancji pochodzi z tego okresu[6]. Możliwe, że dokonano napraw przed X wiekiem, jednak nie zmieniły one zasadniczej bryły budynku[7]. Świątynia nie została także uszkodzona w żadnym poważnym trzęsieniu ziemi[6]. Relikwie Jana Chrzciciela, patrona świątyni, miały zostać sprowadzone do niej przez Grzegorza Oświeciciela i tam złożone[6]. Podczas remontu kościoła w 1889 roku rozebrano otaczający go mur[1]. Kościół, cmentarz przykościelny oraz chaczkar z IX–X wieku przy kościele figurują na liście zabytków historii i kultury Armenii z 2002 roku[8].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Świątynia została wzniesiona techniką muru z gruzu[3] (zob. opus emplectum) z czerwonego tufu[6], na planie kwadratu z czterema absydami[6]. Na ośmiobocznym bębnie[6] wspartym na ośmiu dużych łukach[6] umieszczono dwunastoczęściową kopułkę[6], której sklepienie znajduje 21 m powyżej podłogi[6]. Na zachodniej elewacji znajduje się inskrypcja z płaskorzeźbą krzyża pośrodku niej[9], w której wspomniany jest mnich Grigoras i Chrystus jako Oblubieniec[4] (zob. Oblubienica Chrystusa). Na wschodniej części południowej elewacji znajduje się częściowo nieczytelna inskrypcja dotycząca konsekracji świątyni[10]. Na południowej fasadzie znajduje się inskrypcja wspominająca „niegodnego Grigorasa”, za którego grzechy miał zostać wzniesiony ten kościół w ramach ekspiacji[10]. Na elewacji zachodniej w części południowej znajduje się inskrypcja, w której budowniczy dziękują Bogu za możliwość wzniesienia tej świątyni[10]. Wewnątrz znajduje się mezzanino przeznaczone dla kobiet[11]. Kościół otaczał mur[1].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Inskrypcja z krzyżem (2014) -
Inskrypcja (2015) -
Wejście (2017) -
Prezbiterium (2020) -
Sklepienie (2020) -
Chaczkar przy kościele (2015)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Marine Avanesyan, Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԵԿԵՂԵՑԻ [online], Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայության, 27 maja 2014 [dostęp 2022-05-25] (orm.).
- ↑ AV Production - Մաստարայի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի [online], avproduction.am [dostęp 2022-05-25].
- ↑ a b c Pentcheva 2017 ↓, s. 33.
- ↑ a b c Pentcheva 2017 ↓, s. 35.
- ↑ ., „The Armenian Review”, 40, Hairenik Association, 1987, s. 71, ISSN 0004-2366.
- ↑ a b c d e f g h i j Deirdre Holding, Armenia with Nagorno Karabagh : the Bradt travel guide, Edition 5, Bucks, England 2019, s. 202, ISBN 978-1-78477-079-2, OCLC 1083798204 [dostęp 2022-05-25].
- ↑ Lawrence K. Cone, Armenian Church Architecture, Heath Cote Publishing Company, 1974, s. 48.
- ↑ Հայաստանի հանրապետության պատմության եվ մշակույթի անշարժ հուշարձանների, [w:] ARLIS [online], www.arlis.am, 2002 [dostęp 2022-05-25].
- ↑ Pentcheva 2017 ↓, s. 36.
- ↑ a b c Pentcheva 2017 ↓, s. 34.
- ↑ Takeo Kamiya, Architecture in western Armenia [online], www.kamit.jp [dostęp 2022-05-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bissera Pentcheva, Aural Architecture in Byzantium: Music., London: Taylor and Francis, 2017, ISBN 1-351-78689-X, OCLC 992462258 [dostęp 2022-05-25].