Kościół św. Katarzyny w Warszawie
52°10′19″N 21°02′41″E/52,171944 21,044722 532 z dnia 1.07.1965[1]
| |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
 Świątynia od strony ul. Dolina Służewiecka | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||
| 52°10′19″N 21°02′41″E/52,171944 21,044722
| |||||||||
Kościół św. Katarzyny – kościół rzymskokatolicki znajdujący się w dzielnicy Ursynów w Warszawie, na terenie dawnej wsi Służew.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Już w 1065 istniał na terenie Służewa ośrodek misyjny benedyktynów. Parafia św. Katarzyny została ufundowana w 1238 przez księcia Konrada mazowieckiego, erygowana przez biskupa poznańskiego Pawła z Bnina (Bnińskiego)[2][3].
Do 1798 kościół znajdował się w diecezji poznańskiej, a następnie – warszawskiej.
Od 1245 do XVIII wieku kolatorami kościoła i parafii był ród Służewskich (herbu Radwan), później majątek Służew został nabyty przez właścicieli Wilanowa.
Józef Łukaszewicz[4] taką zamieszcza wzmiankę o kościele (pisownia oryginalna):
Wieś Służewo jest gniazdem starożytnej rodziny Służewskich, czy też Służowskich, herbu Radwan, w której znajdowała się jeszcze w początkach 17. wieku. Kto i kiedy w tej wsi kościół parochialny założył, niewiadomo. Zapewne założyli go Służewscy. W r. 1603 wizytował go Goślicki[5], ówczesny biskup poznański i tak go opisał: „Kościół w Służewie jest z cegły palonej postawiony, chór jego większy jest poświęcony pod tytułem ś. Katarzyny, drugi zaś chór, to jest mniejszy, jeszcze jest niepoświęcony. Podniebienie kościoła jest z desek, sam kościół dobrze pokryty. Kolatorami jego są: Anna Służewska wdowa i synowie jej Stanisław, Piotr i Jan Służewscy.” Uposażeniem kościoła, prócz folwarku, złożonego z trzech staji roli w Służewie, były dziesięciny z Służewa, Woli służewskiej, Moczydłowa, Wyczółek, Służewca, Jemielinka, Zbarza, Gorzkiewek, Rakowa, Okęcia, Włoch, Solipsów, Szop. …
Do 1945 kolatorami kościoła byli kolejno: Czartoryscy, Potoccy i Braniccy.
Najpóźniej od początków XVI wieku przy parafii funkcjonowała szkoła parafialna. Do 1945 przy parafii funkcjonował także dom opieki dla starców i osób niepełnosprawnych ruchowo oraz sierociniec. Do rozbiorów działał mały szpitalik dla ubogich.
Niewiele wiadomo o pierwszym budynku kościelnym, badania archeologiczne na terenie parafii potwierdzają przypuszczenie, że na tym samym wzgórzu niegdyś istniał ośrodek kultu pogańskiego (wypalona ziemia wskazuje na ognisko płonące nieustannie przez kilkaset lat), być może więc początkowo jedynie zaadaptowano dawną świątynię pogańską. W XIII wieku zbudowano w tym miejscu kościół drewniany, w późniejszym średniowieczu zaś – murowany kościół w stylu gotyku mazowieckiego, przebudowany w 1742 przez księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego (jego ówczesny wygląd uwiecznił Wincenty Kasprzycki) i jeszcze raz w 1848 według utrzymanego w stylu neoromańskim projektu Franciszka Lanciego.
Od 1985 trwają nieprzerwanie prace remontowe i konserwacyjne na terenie świątyni.
Wnętrze kościoła uległo zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego i zostało ponownie ozdobione przez warszawski zakład rzeźbiarski Jana Plerscha (warszawski barok). W 1987 dodatkowe rzeźby zostały wykonane przez zespół Andrzeja Kossa z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Kościół przyozdabiają także inne rzeźby i obrazy, pochodzące z różnych epok: średniowieczne, renesansowe, XIX-wieczne i eklektyczne (z lat 30.). Na bocznych ścianach prezbiterium znajdują się współcześnie malowane w technice olejnej portrety błogosławionych i świętych związanych z tutejszą parafią. Są to portrety: błogosławionego Edwarda Detkensa, błogosławionego Michała Czartoryskiego, świętego Jana Pawła II, świętego Stanisława Papczyńskiego oraz błogosławionego Stefana Wyszyńskiego. Portrety świętego Stanisława Papczyńskiego oraz błogosławionego Stefana Wyszyńskiego zostały poświęcone przez kard. Kazimierza Nycza podczas mszy świętej w maju 2017[6]. Autorem obrazów jest absolwent ASP w Warszawie Jerzy Maciejowski uczeń profesora Stefana Gierowskiego (pracownia malarstwa) i profesora Edwarda Tarkowskiego (pracownia technik malarstwa ściennego). Inny obraz autorstwa Jerzego Maciejowskiego znajduje się po prawej stronie nawy głównej kościoła. To powstała na początku lat 90. kopia łagiewnickiego obrazu „Jezu Ufam Tobie”.
Obecna dzwonnica została wzniesiona na miejscu poprzedniej w 1881, przetrwała (podobnie jak kościół, plebania i wikariatka) II wojnę światową. Jej nadbudowę o jedną kondygnację wykonano w latach 1991–1994. Znajduje się w niej pięć dzwonów – jeden XVI-wieczny, jeden XVIII-wieczny, jeden z początków XX wieku i dwa współczesne (z 1992). Najstarszy dzwon pochodzi z nieistniejącego kościoła św. Jerzego[7].
Budynek plebanii pochodzi z 1640, w jej holu zachowała się ceglana posadzka mazowiecka z XVII w.
Na terenie przykościelnym znajduje się także, odsłonięty w 1993 pomnik Męczenników Terroru Komunistycznego 1944–1956 projektu Macieja Szańkowskiego i Sławomira Korzeniewskiego.
Obok kościoła znajdują się pomniki przyrody, m.in. dwa jesiony wyniosłe i lipa drobnolistna[8].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-23].
- ↑ Grzegorz Kalwarczyk, Przewodnik po parafiach i kościołach Archidiecezji warszawskiej. Tom 2. Parafie warszawskie, Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2015, s. 364, ISBN 978-83-7821-118-1, OCLC 948875463.
- ↑ A. Sołtan-Lipska (redakcja i indeks osobowy), Służew i jego kościół, Parafia Rzymskokatolicka św. Katarzyny 02-768 Warszawa, ul. Fosa 17, Warszawa, 2013, ISBN 978-83-938420-0-1, s.743.
- ↑ Józef Łukaszewicz Krótki opis historyczny kościołów parochialnych w dawnej diecezyi poznańskiej t. III, Nakładem Księgarni J.K. Żupańskiego, Poznań 1863, ss 342 i 343
- ↑ Wawrzyniec Goślicki
- ↑ Wizerunki św. S. Papczyńskiego i Prymasa Tysiąclecia – poświęcone. [w:] Archidiecezja Warszawska [on-line]. archwwa.pl, 2017-05-29. [dostęp 2017-12-04].
- ↑ Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 156.
- ↑ Pomniki przyrody na terenie m.st. Warszawy. Pomniki przyrody na terenie dzielnicy Ursynów. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. bip.warszawa.pl. [dostęp 2019-06-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- ks. Józef Roman Maj Kościół św. Katarzyny. Warszawa, seria „Kościoły w Polsce” (11), Warszawa 1994, ISSN 1232-5171, ISBN 83-900979-6-6.
- Józef Roman Maj, Poczet proboszczów służewskich; Maria Dąbrowska, Magdalena i Wojciech Bis, Badania archeologiczne kościoła św. Katarzyny i cmentarza na warszawskim Służewie; Marta Piber-Zbieranoska, Parafia służewska w średniowieczu; Ewa Korpysz, Przemiany w architekturze kościoła św. Katarzyny na Służewie; Iwona M. Dacka-Górzyńska, Inskrypcje w kościele św. Katarzyny na Służewie, w: Ad Rem, Kwartalnik Akademicki, Nr 1-2/2012, ISSN 1899-0495, Międzywydziałowe Towarzystwo Naukowe Badań i Ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturowego HUMANICA Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2012