Kościół św. Michała Archanioła w Żeleźnikowej Wielkiej
 A-1278/M z 11.10.2011[1].
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Nawojowa  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |||||||||||||||||||
 49°33′26,14″N 20°41′29,83″E/49,557260 20,691620
| |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
Kościół św. Michała Archanioła – zabytkowy rzymskokatolicki kościół, znajdujący się w Żeleźnikowej Wielkiej, w gminie Nawojowa, w powiecie nowosądeckim, w województwie małopolskim. Kościół oraz cmentarz zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Poprzedni drewniany kościół rozebrano w 1910 roku[2]. Nowy kościół murowany został wybudowany w latach 1913–1921[3], według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1910 roku[4]. Świątynię poświęcił biskup Leon Wałęga 16 lipca 1921 roku[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budynek wybudowano w stylu neogotyckim z elementami stylu zakopiańskiego[5]. Wymurowany jest z cegły i kamienia, bazylikowy, trójnawowy z transeptem. Przy ścianach bocznych transeptu znajdują się przybudówki. Prezbiterium węższe od korpusu zamknięte jest trójbocznie[6][7]. Pod wieżą w fasadzie znajduje się kruchta i dwa aneksy ze schodami. Nawa główna posiada dwa przęsła, prezbiterium i transept jedno przęsło. Po lewej stronie prezbiterium znajduje się zakrystia, po prawej skarbiec i siedziba bractwa. W skrzyżowaniu zastosowano sklepienie gwiaździste oparte na konstrukcji sklepienia piastowskiego. W pozostałych częściach budynku występują sklepienia krzyżowe[3]. Prezbiterium, transept i nawa nakryte są dachami dwuspadowymi, kaplica, zakrystia i aneksy przy wieży dachami wielospadowymi. Nawy boczne nakryte są dachami pulpitowymi[7].
Styl zakopiański widoczny jest w zwieńczeniu kwadratowej wieży z trójkątnym szczytem i motywem podhalańskiego słonecznika oraz okucia w bramie. W trakcie budowy nastąpiły odstępstwa od zatwierdzonego projektu. Zrezygnowano z kamiennej wysokiej podmurówki oraz wnęk w szczytach transeptu, zredukowano kształt delikatnej sygnaturki znajdującej się nad skrzyżowaniem naw[5].
W portalu głównym znajduje się mozaika z przedstawieniem św. Michała Archanioła, wykonana w 1958 roku[2].
Wystrój i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
- Gotycki obraz tablicowy Matki Bożej z Dzieciątkiem w towarzystwie św. Michała Archanioła i św. Jana Ewangelisty w typie Sacra Conversazione z 1456 roku[6]. Obraz był umieszczony w środku tryptyku[8];
- kropielnica kamienna z XV-XVI wieku[2];
- dwa dzwony: jeden gotycki z około 1564 roku, drugi z 1949 roku wykonany w odlewni dzwonów Jana Felczyńskiego w Przemyślu[7];
- dwa ołtarze boczne z przełomu XVIII/XIX wieku[2];
- chrzcielnica kamienna z 1921 roku[2];
- ołtarz główny neobarokowy z 1921 roku[2];
- organy 10-głosowe, przeniesione z poprzedniego kościoła, w 1929 roku rozbudowane o cztery głosy przez Bartłomieja Ziemiańskiego ze Szczyrzyca[7];
- witraże figuralne wykonane po 1931 roku w Zakładzie Witraży Stanisława Gabriela Żeleńskiego w Krakowie[2];
- polichromia figuralna i ornamentalna z 1957 roku autorstwa Pawła Mitka z Krakowa[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e f g h i Parafia Rzymskokatolicka św. Michała Archanioła w Żeleźnikowej [online], zeleznikowa-wiz.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2023-04-02] (pol.).
- ↑ a b Wowczak 2017 ↓, s. 143.
- ↑ Wowczak 2017 ↓, s. 266.
- ↑ a b Wowczak 2017 ↓, s. 144.
- ↑ a b Krasnowolski 2013 ↓, s. 318.
- ↑ a b c d Marek Sztorc, Żeleźnikowa, kościół św. Michała Archanioła [online], www.tarnowskiekoscioly.net [dostęp 2023-04-02].
- ↑ Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, 1982, s. 148, ISBN 83-08-00280-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
- Jerzy Wowczak: Jan Sas-Zubrzycki. Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonika Kraków, 2017. ISBN 978-83-65080-63-9.