Kościół Przemienienia Pańskiego w Nowosiółkach
A/653 z dnia 28.11.1972 | |||||||||||||||||||
kościół parafialny | |||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||||||
Diecezja | |||||||||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||||||||
Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||
Relikwie | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Telatyn | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego | |||||||||||||||||||
50°31′34,9″N 23°54′44,2″E/50,526361 23,912278 |
Kościół Przemienienia Pańskiego w Nowosiółkach – rzymskokatolicki kościół w Nowosiółkach, pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, wzniesiony pierwotnie jako cerkiew greckokatolicka.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza cerkiew unicka w Nowosiółkach powstała najpóźniej w 1732. Nosiła wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Fundatorką kolejnej świątyni była najprawdopodobniej Ludwika Trębińska, podsędkowa lubelska, a budowla ta powstała w latach 1744-1745. Ludwik baron Rastawiecki w 1803 roku zakupił majątek położony w Nowosiółkach za wiano, które otrzymała jego żona Teresa Krajewska z Krajewa herbu Trzaska. W tym samym roku Ludwik Rastawiecki rozpoczął budowę nowej cerkwi unickiej, gdyż nie mógł wybudować świątyni obrządku rzymskokatolickiego z uwagi na zakaz budowy kościołów, jaki był wprowadzony w rozbiorze rosyjskim. W 1804 roku urodził się w dworku Nowosiółkach syn Edward Rastawiecki, który lata młodzieńcze spędził na wsi[1] W 1816 roku Ludwik baron Rastawiecki wraz z żoną i dzieckiem przeprowadził się do Warszawy, a do Nowosiółek przyjeżdżał tylko okolicznościowo. Spowodowało to pogorszenie stanu świątyni, która w związku ze zmniejszeniem fundacji ze strony barona Rastawieckiego groziła nawet zawaleniem[2]. W roku 1833 Edward Rastawiecki powrócił do Dołhobyczowa do pałacu, który gruntownie wyremontował, jednocześnie postanowił wyremontować świątynię w Nowosiółkach. Zdemontował wieżę i pokrył wnętrze polichromią, która jednak nie zachowała się[3].
W ramach likwidacji unickiej diecezji chełmskiej cerkiew unicka w Nowosiółkach została przymusowo zamieniona na świątynię prawosławną[4]. W miejscowości doszło do protestów wiernych na tle wprowadzanych siłą zmian w liturgii[5]. Parafia prawosławna w Nowosiółkach działała do 1915, gdy wierni udali się na bieżeństwo[6].
Formalnie w rękach prawosławnych obiekt pozostawał do 1920, gdy został zrewindykowany na rzecz Kościoła katolickiego i 12 czerwca 1920 rekoncyliowany. Wtedy też najpewniej przybrał obecne wezwanie[3][7]. Miejscowa ludność prawosławna, pozostająca w Nowosiółkach i okolicy w zdecydowanej większości, oraz metropolita warszawski i całej Polski Dionizy bezskutecznie ubiegała się u władz polskich o przyznanie jej prawa do korzystania ze świątyni[6]. Ostatecznie w miejscowości powstała jedynie nieetatowa kaplica[8]. W dniu 3 maja 1938 roku bp Marian Fulman uroczyście wznowił działanie parafii katolickiej (w obrządku łacińskim)[3]. Przyczyną erygowania parafii katolickiej dopiero po kilkunastu latach od poświęcenia kościoła była niedostateczna liczba kapłanów w diecezji lubelskiej. Parafię utworzono dopiero wtedy, gdy osobiście w jej utworzenie zaangażował się płk Brunon Olbrycht, jednego z kierowników prowadzonej na Lubelszczyźnie akcji polonizacyjno-rewindykacyjnej[9].
W latach II wojny światowej świątynia została ponownie zaadaptowana na cerkiew, po zakończeniu konfliktu i wysiedleniu ludności prawosławnej wróciła do rąk parafii łacińskiej. W 1948 kościół był remontowany, w czasie renowacji usunięto zniszczenia powstałe w czasie pożaru w 1944, odnawiany był także w 1959 i 1961, zaś w latach 1962-1964 renowacji poddano wnętrze. W 1964 dobudowano również wieżę[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maternicki Jan , Kilka słów o Edwardzie Rastawieckim, P. 1882; Jaworski W. L., Młodość Edwarda Rastawieckiego (1804–1832), w: Pamiętnik słuchaczy UJ,, 1887 .
- ↑ Ryszkiewicz Adam , Dzieje Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie, 1939 .
- ↑ a b c d Parafia pw. Przemienienia Pańskiego - Nowosiółki [online] [dostęp 2018-04-11] (pol.).
- ↑ Nowosiółki parafia pw. Przemienienia Pańskiego
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 38. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ a b Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 58-59. ISBN 978-83-7548-003-0
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 142. ISBN 978-83-7548-003-0
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 63 i 142. ISBN 978-83-7548-003-0
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 189. ISBN 978-83-7548-003-0
- Zabytkowe cerkwie w powiecie tomaszowskim (województwo lubelskie)
- Kościoły w diecezji zamojsko-lubaczowskiej
- Obiekty sakralne w gminie Telatyn
- Świątynie pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego
- Zabytkowe kościoły w powiecie tomaszowskim (województwo lubelskie)
- Nowosiółki (powiat tomaszowski)
- Budynki w Polsce oddane do użytku w 1804