Konsum w Katowicach-Murckach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Konsum w Katowicach-Murckach
Symbol zabytku nr rej. A/868/2021 z dnia 27 sierpnia 2021 roku
Ilustracja
Gmach dawnego konsumu od strony placu J. Kasprowicza (2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

pl. J. Kasprowicza 4,
40-749 Katowice

Typ budynku

dawny konsum; obecnie budynek mieszkalny

Styl architektoniczny

modernizm

Architekt

Alfred Malpricht

Kondygnacje

4+1

Ukończenie budowy

1906

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Konsum w Murckach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Konsum w Murckach”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Konsum w Murckach”
Ziemia50°11′55,1″N 19°02′34,8″E/50,198639 19,043000
Multimedia w Wikimedia Commons

Konsum w Katowicach-Murckach – zabytkowy budynek dawnego konsumu, a obecnie budynek mieszkalny, położony przy placu Jana Kasprowicza 4 w Katowicach, na terenie dzielnicy Murcki. Powstał on w 1906 roku wraz z zespołem osiedla patronackiego pochodzącego z początku XX wieku. Pierwotnie pełnił funkcję Książęcego Domu Handlowego, zaś obecnie mieszczą się w nim lokale mieszkalne oraz punkty handlowo-usługowe.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Plac Jana Kasprowicza w 1929 roku; po prawej stronie konsum

Konsum powstał w okresie największych inwestycji prowadzonych przez katowicką dyrekcję koncernu rodziny Hochbergów, trwający w latach 1905–1908. W tym czasie powstało nowe centrum urbanistyczne osiedla Murcki na bazie indywidulanych projektów zabudowy przy zachowaniu powtarzalności tworzących je brył. Książęcym inspektorem budowlanym i autorem większości projektów był Alfred Malpricht. Był on również architektem konsumu[1], który został oddany do użytku w 1906 roku[2][3] (bądź w 1912 roku[4]). Pierwotnie konsum pełnił funkcję Książęcego Domu Handlowego (niem. Fürstliches Kaufhaus)[5].

W budynku konsumu znajdowały się pierwotnie liczne magazyny, pomieszczenia biurowe, prażalnia kawy, chłodnia i mieszkania dla pracowników[1], zaś na zapleczu budynku suszarnia zboża, palarnia jęczmienia oraz wędzarnia. W późniejszych latach na zapleczu urządzono kaplice ewangelicką, a w latach międzywojennych powstała tam szkoła dla mniejszości niemieckiej[3]. W 1936 roku konsum odwiedziła pisarka Maria Dąbrowska, a wizytę tę wspominała w Dziennikach 1914–1965[6].

W latach 1958–1968 roku w prawej części gmachu konsumu działał Klub Górniczy, a na piętrze znajdowała się siedziba małej orkiestry dętej[3]. W 1999 roku budynek został poddany modernizacji[7].

Na początku stycznia 2018 roku zapowiedziano remont konserwatorski budynku. Wówczas to do Urzędu Miasta Katowice trafił wniosek wspólnoty mieszkaniowej o wydanie pozwolenia na przeprowadzenia prac na elewacji zabytku wraz z wymianą części okien, drzwi zewnętrznych, balustrad i okładzin schodów zewnętrznych. Zaplanowano wówczas także docieplenie lukarn i ścian od strony podwórza[5][2]. W tym samym roku w budynku na parterze działał sklep wielobranżowy, zaś na piętrze lokale mieszkalne[6].

W dniu 27 sierpnia 2021 roku dawny konsum został wpisany do rejestru zabytków jako część zespołu zabudowy osiedla Murcki w Katowicach[7]. Na początku lutego 2022 roku w systemie REGON działało 6 aktywnych przedsiębiorstw z siedzibą przy placu Jana Kasprowicza 4[8]. Działał tu wówczas m.in. sklep sieci handlowej Lewiatan[9] oraz pracownia architektoniczna[10], zaś w przyległym budynku przy ulicy Alojzego Wojtalewicza 2a restauracja „Murckowianka”[11].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Budynek dawnego konsumu (po lewej stronie) w 2010 roku

Zabytkowy budynek konsumu położony jest przy placu Jana Kasprowicza 2 w Katowicach, na obszarze dzielnicy Murcki[7]. Mieści się on w północno-wschodniej części placu[12]. Stanowi on dominantę urbanistyczną zabytkowego osiedla patronackiego, będący jednocześnie zamknięciem widokowym reprezentacyjnej dla Murcek ulicy Wolności[12].

Jest to także jeden z najbardziej charakterystycznych budynków w Murckach[5]. Styl architektoniczny konsumu, jak i pozostałych budynków powstałych na początku XX wieku w rejonie placu J. Kasprowicza i najbliższej okolicy można zaliczyć do wczesnego stylu modernistycznego z zachowaniem zasad charakterystycznych dla funkcjonalnych osiedli patronackich[13].

Murowany i otynkowany[4] budynek konsumu został zaprojektowany na planie litery „C” z przybudówkami po stronie północnej[4], przykryty wysokim dachem dwuspadowym, częściowo naczółkowym, krytym dachówką[4]. Posiada dwie kondygnacje nadziemne, dwie dodatkowe w wysokim dachu oraz podpiwniczenie[4]. Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 756 m²[7].

Fasada konsumu jest siedmioosiowa z dwoma wydatnymi, trójosiowymi ryzalitami zamkniętymi szczytami[4]. Wejście główne do budynku znajduje się w czwartej osi, we wnęce zamkniętej łukiem koszowym, zaś przed wejściem znajdują się jednobiegowe schody. Nad wejściem, w części dachowej znajduje się mansarda ze szczytem o falistym wykroju[4], w którym umieszczony jest zegar[5]. Dodatkowe, boczne wejścia do konsumu są w dwóch skrajnych osiach[4].

Elewacje boczne także posiadają po siedem osi. W części dachowej znajdują się mansardy kryte dwuspadowym dachem naczółkowym oraz po trzy niewielkie lukarny[4]. Przybudówki są parterowe i kryte dachami dwuspadowymi[4].

Budynek zachował swoją pierwotną bryłę oraz ogólny wygląd i wystrój elewacji, lecz okna, zwłaszcza na parterze zostały częściowo wymienione i przekształcone[4].

Konsum wpisany jest do rejestru zabytków jako część zespołu zabudowy osiedla Murcki pod numerem A/868/2021[7]. Budynek wpisany jest także do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[14].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Decyzja... 2021-08-27 ↓, s. 3.
  2. ↑ a b Przemysław Jedlecki: Zabytkowy dom towarowy przy rynku w Murckach do remontu. katowice.wyborcza.pl, 2018-01-05. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  3. ↑ a b c Kallus 2013 ↓, s. 14.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Decyzja... 2021-08-27 ↓, s. 6.
  5. ↑ a b c d Michał Bulsa: Będzie remont dawnego domu handlowego przy rynku w Murckach. www.infokatowice.pl, 2018-01-03. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  6. ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 257.
  7. ↑ a b c d e Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  8. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  9. ↑ Lewiatan Holding: Lewiatan Katowice PL. JANA KASPROWICZA 4 LOK. 2U, 40-749 Katowice. lewiatan.pl. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  10. ↑ KADOKA Architekci: Kontakt. kadokaarchitekci.pl. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  11. ↑ Restauracja "Murckowianka": Kontakt. www.murckowianka.pl. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).
  12. ↑ a b Decyzja... 2021-08-27 ↓, s. 4.
  13. ↑ Uszok i Zatorski 2013 ↓, s. 40.
  14. ↑ Urząd Miasta Katowice: GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-02-03]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
  • Decyzja w sprawie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych woj. śląskiego, L.dz. K-RD.5130.33.2015.KL-MB, Nr rejestru: A / 868 / 2021, bip.wkz.katowice.pl, Katowice, 27 sierpnia 2021 [dostęp 2022-02-03] (pol.).
  • Bogdan Kallus, Historia osiedla w Murckach do 1914 r. Sylwester Szweda (red.), „Ach te Murcki”, Katowice: Rada jednostki Pomocniczej 18 w Murckach, 2013, s. 11-19 (pol.).
  • Aleksander Uszok, Bartłomiej Zatorski, Architektura i historia budownictwa osady do II wojny światowej, Sylwester Szweda (red.), „Ach te Murcki”, Katowice: Rada jednostki Pomocniczej 18 w Murckach, 2013, s. 34-43 (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konsum_w_Katowicach-Murckach&oldid=71999935”