Kosmatek pospolity
| Tropinota hirta | |||||
| (Poda, 1761) | |||||
_(3258162246).jpg)
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Podplemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
kosmatek pospolity | ||||
| |||||
Kosmatek pospolity[1] (Tropinota (Epicometis) hirta) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny kruszczycowatych. Zamieszkuje Europę, Afrykę Północną oraz zachodnią i środkową część Azji; ponadto zawleczony został do Ameryki Północnej.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1761 roku przez Nikolausa Podę von Neuhausa pod nazwą Scarabaeus hirtus. W taksonie Epicometis umieszczony został w 1842 roku przez Hermanna Burmeistera i stanowi jego gatunek typowy[2].
W obrębie omawianego gatunku wyróżnia się trzy podgatunki[2]:
- Tropinota hirta crispa Petrovitz, 1971
- Tropinota hirta hirta Poda von Neuhaus, 1761
- Tropinota hirta hirtiformis Reitter, 1913
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 8 do 11 mm, z wierzchu czarnym, pozbawionym metalicznego połysku, porośniętym długimi sterczącymi włoskami; na pokrywach występują plamki z białego, aksamitnego owłosienia o zmiennej liczbie, rozmiarach i położeniu, czasem zupełnie zanikłe. Głowę pokrywa ziarniste punktowanie. Przedplecze ma lekko pomarszczone punktowanie i pośrodku zaopatrzone jest w gładkie żeberko podłużne. Tarczka cechuje się trójkątnym zarysem. Spłaszczone pokrywy mają dobrze zaznaczone guzy barkowe i po pięć słabo zaznaczonych, punktowanych rzędów. Umiarkowanie wypukłe pygidium pokrywają silne, przechodzące w zmarszczki punkty oraz porastają długie włoski. Oprócz sternitów odwłoka spód ciała obrośnięty jest wełnistym owłosieniem. Odnóża przedniej pary mają trzy zęby na goleniach, a ich stopy są w przypadku samca trochę dłuższe niż w przypadku samicy[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla głównie ciepłe tereny otwarte o bogatym w próchnicę, przepuszczalnym podłożu[4][5], w tym murawy kserotermiczne, nasłonecznione zbocza, łąki kwietne, polany, pobrzeża lasów i ogrody[6][4]. Cykl życiowy jest jednoroczny[4]. Podziemne larwy są ryzofagiczne i żerują na gnijących korzeniach roślin[3]. Przepoczwarczenie ma miejsce w glebie, zwykle w sierpniu, przy czym owad dorosły pozostaje w kokonie poczwarkowym do wiosny następnego roku[4]. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do sierpnia[6]. Żerują na nektarze kwiatów krzewów i roślin zielnych, najchętniej z rodziny astrowatych[4]. Preferują kwiaty o żółtym kolorze[7]. Podczas żerowania pyłek przyczepia się do włosków owada, który zatem przyczynia się do zapylenia kwiatów.
Gatunek pierwotnie palearktyczny[2], ale zawleczony także do nearktycznej Ameryki Północnej[1][4]. Podgatunek nominatywny znany jest z Maroka, Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, Kazachstanu i anatolijskiej części Turcji[2]. W Polsce spotykany jest wszędzie oprócz wyższych części gór[4], lokalnie liczny[5].
Podgatunek T. h. hirtiformis podawany jest z Gruzji, zachodniosyberyjskiej części Rosji, Kazachstanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu. T. h. crispa jest endemitem tureckiego Izmiru[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 182.
- ↑ a b c d e Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 297-298, ISBN 87-88757-59-5.
- ↑ a b Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 51.
- ↑ a b c d e f g B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
- ↑ a b M. Bunalski i inni, Materiały do poznania rozmieszczenia chrząszczy (Coleoptera) Zachodniej Polski. Część 6. Kruszczyce (Scarabaeidae: Cetoniinae), „Wiadomości entomologiczne”, 2, 34, 2015, s. 12–29.
- ↑ a b Tropinota hirta – Kosmatek pospolity. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-04-14].
- ↑ Dawid Marczak, Radosław Mroczyński, Materiały do poznania fauny Kampinoskiego Parku Narodowego: Scarabaeidae. Część 1. Podrodziny: Melolonthinae, Sericinae, Rutelinae, Dynastinae i Cetoninae. [online] [dostęp 2017-05-12].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pławilszczikow Klucz do oznaczania owadów
- S. Bily Chrząszcze, wyd Delta