Kruszownica strojna
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kruszownica strojna |
| Nazwa systematyczna | |
| Umbilicaria deusta (L.) Baumg. Fl. Lips.: 571 (1790) | |
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Kruszownica strojna (Umbilicaria deusta (L.) Baumg. – gatunek grzybów z rodziny kruszownicowatych (Umbilicariaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Umbilicaria, Umbilicariaceae, Umbilicariales, Incertae sedis, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen deustus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1790 Johann Christian Gottlob Baumgarten, przenosząc go do rodzaju Umbilicaria[1].
- Gyromium deustum (L.) Wahlenb. 1814
- Gyrophora deusta (L.) Ach. 1803
- Gyrophora flocculosa (Wulfen) Turner & Borrer 1836
- Gyrophora polyphylla var. flocculosa (Wulfen) Hepp 1853
- Lichen deustus L. 1753
- Lichen flocculosus Wulfen 1791
- Umbilicaria flocculosa (Wulfen) Hoffm. 1796
- Umbilicaria varia var. deusta (L.) Leight. 1856
- Umbilicaria varia var. flocculosa (Wulfen) Leight. 1856
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Plecha listkowata złożona z pojedynczych listków lub wielolistkowa. Do podłoża przyrasta uczepem. Pojedyncza plecha ma mniej więcej okrągły lub nieregularny kształt i średnicę 1-4 cm, wyjątkowo do 9 cm. Jest cienka i w stanie suchym bardzo krucha. Górna powierzchnia ma barwę ciemnobrązową, jest gładka i pokryta koralkowatymi izydiami. Dolna powierzchnia ma barwę od jasnobrązowej przez ciemnobrązową do czarnej, jest gładka, miejscami chropowata i brak na niej chwytników[4]
Apotecja występują rzadko. Są czarne, siedzące lub wyrastające na krótkich trzoneczkach i mają średnicę do1,5 mm. Worki zgrubiałe, 8-zarodnikowe. Zarodniki bezbarwne, proste, szeroko elipsoidalne, o rozmiarach 6-12 × 4-8 μm[4].
Reakcje barwne: rdzeń K, C + czerwony, KC + czerwony, P-. Kwasy porostowe: kwas gyrofosforowy, kwas lekanorowy[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Jest szeroko rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej; występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji oraz na wielu wyspach. W Europie na północy sięga po północne wybrzeża Grenlandii i archipelag Svalbard. Występuje na obszarach o klimacie umiarkowanym i zimnym, oraz w górach. Na półkuli południowej stwierdzono występowanie tylko na Falklandach[5]. W Polsce jest dość częsty, ale tylko w niektórych regionach. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status LC – gatunek słabo zagrożony[6]. W latach 2004-2014 podlegał ochronie ścisłej, od października 2014 wykreślony został z listy chronionych gatunków porostów[7].
Występuje na kwaśnych skałach i kamieniach[2].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Jest dość łatwa do odróżnienia od innych gatunków kruszownic. Morfologicznie i czasami również barwą podobna jest np. kruszownica zwyczajna (Umbilicaria cylindrica), kruszownica wielolistkowa (Umbilicaria polyphylla), kruszownica szorstka (Umbilicaria hirsuta), ale wśród wszystkich gatunków kruszownic tylko kruszownica strojna ma na górnej powierzchni izydia. Pomocnymi w identyfikacji tej kruszownicy cechami jest także brak chwytników na dolnej powierzchni, brak rzęsek na bokach listków i brązowa (czasami niemal czarna) barwa[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-03-20]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-03-20]. (ang.).
- ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-03-18].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-03-20].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765) [1]