Lehendakari
Lehendakari (hiszp. lendakari[1]) – baskijskie określenie szefa rządu Kraju Basków. Słowo lehendakari dosłownie oznacza pierwszy sekretarz, zaś oficjalna nazwa stanowiska to Eusko Jaurlaritzako lehendakaria (Przewodniczący Rządu Baskijskiego). Lehendakari rezyduje w Pałacu Ajuria Enea znajdującym się w mieście Vitoria. Aktualnie (wrzesień 2017[2]) stanowisko to piastuje Iñigo Urkullu Renteria z Nacjonalistycznej Partii Basków (PNV).
Termin „lehendakari”[edytuj | edytuj kod]
Przed ustanowieniem oficjalnej ortografii języka baskijskiego (tzw. euskera batúa) w latach '70 XX wieku, używano formy Euzko Jaurlaritzaren Lendakari. Zarówno Euzkadi/Euskadi jak i lendakari są w języku baskijskim neologizmami. Stworzyli je członkowie Nacjonalistyczna Partia Basków (Partido Nacionalista Vasco). Pochodzi od słów „lehen” (pierwszy) i „idazkari” (sekretarz).
W języku baskijskim istnieją słowa presidente (rząd) i gobernu (rząd), jednak są stosowane w odniesieniu do innych premierów, prezydentów i rządów. Słowo lehendakari używane jest dla przewodniczącego rządu baskijskiego i czasem w stosunku do szefa rządu Nawarry (Nafarroako Gobernuaren lehendakari).
Również przewodniczący parlamentów Kraju Basków i Nawarry w euskera nazywani są „lehendakari”.
Określenie lehendakari zyskało z czasem szersze znaczenie – nawet prezydent klubu piłkarskiego może być określany mianem lehendakari, choć zwykle jest nazywany presidente.
Jedyną formą akceptowana przez Królewską Akademię Hiszpańską, najważniejsza instytucję językową w Hiszpanii, jest lendakari.
Lista Przewodniczących Rządu Baskijskiego[edytuj | edytuj kod]
Zarówno pierwszy szef baskijskiego rządu José Antonio Aguirre y Lecube, jak i jego następca Jesús María de Leizaola Sánchez używali tytułu lehendakari. Ramón Rubial Cavia, przewodniczący istniejącej przed przyjęciem statutu autonomii Kraju Basków Baskijskiej Rady Generalnej nie jest zwykle uważany za jednego z lehendakariak. Szczególnie stanowczo odrzucają to baskijscy nacjonaliści, którzy legitymizację kolejnych szefów rządów baskijskich wywodzą od Leizaoli, nie zaś z przemian ustrojowych w Hiszpanii końca lat 70. Forma lehendakari jest powszechnie używana począwszy od rządów Carlosa Garaikoetxea Urriza, drugiego przewodniczącego Baskijskiej Rady Generalnej.
Rząd Kraju Basków (Gobierno de Euzkadi) – Druga Republika Hiszpańska i rządy na uchodźstwie (1936–1979)[edytuj | edytuj kod]
| Lehendakari | Początek rządów | Koniec rządów | Partia |
| José Antonio Aguirre y Lecube | 1936 | 1960 | Nacjonalistyczna Partia Basków (Partido Nacionalista Vasco - PNV) |
| Jesús María de Leizaola Sánchez | 1960 | 1979 | Nacjonalistyczna Partia Basków (Partido Nacionalista Vasco - PNV) |
Baskijska Rada Generalna (1978–1980)[edytuj | edytuj kod]
| Lehendakari | Początek rządów | Koniec rządów | Partia |
| Ramón Rubial Cavia | 1978 | 1979 | Socjalistyczna Partia Kraju Basków (Partido Socialista de Euskadi - PSE) |
| Carlos Garaikoetxea Urriza | 1979 | 1980 | Nacjonalistyczna Partia Basków (Partido Nacionalista Vasco - PNV) |
Rząd Baskijski (od 1980)[edytuj | edytuj kod]
José Antonio Aguirre był pierwszym lehendakari Regionu Automicznego Kraju Basków, jednak generał Francisco Franco w roku 1936 zawiesił statut autonomiczny i specjalne przywileje ekonomiczne prowincji Gipuzkoa i Vizcaya, które uznał za zdradzieckie prowincje. Rząd Kraju Basków funkcjonował na wygnaniu w oparciu o te same partie, które tworzyły go w czasie wojny w kraju.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ lendakari. buscon.rae.es. [dostęp 2013-06-30].
- ↑ Referéndum: Urkullu contacta con Puigdemont y Rajoy para dialogar, „La Vanguardia” [dostęp 2017-09-30].