Lotunek
Lotunek (prawo) – termin pochodzący z języka staropolskiego[1] dotyczący działu prawa opiekuńczego obowiązującego na ziemiach polskich. Był to sposób wyznaczania opiekuna dla nieletniego polegający na licytacji[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Opieka pełniła istotną rolę w dawnym prawie polskim. W średniowiecznym prawie ziemskim opieka nad nieletnim, w wypadku niewyznaczenia opiekuna przez zmarłego ojca, przysługiwała wdowie lub dalszym krewnym[3]. Objęcie opieki w drodze lotunku następowało w momencie, gdy wśród krewnych pojawiała się konkurencja o objęcie pieczy. W takich okolicznościach odbywała się licytacja, nazywana lotunkiem, a opiekę nad nieletnim otrzymywał krewny ofiarujący najwyższe uposażenie dla nieletniego[2]. Strony "kładły taksę", czyli "lotowały"[4]. Decyzja o przyznaniu opieki należała do sądu ziemskiego[3].
Lotunek wykształcił się w prawie zwyczajowym i funkcjonował jeszcze w XV i XVI wieku (głównie w Małopolsce)[3]. Jeśli osoba, która uzyskała opiekę w drodze lotowania nie wypełniała ustanowionych warunków (np. nie odprowadzała corocznego czynszu) opiekę otrzymywała osoba, która przegrała licytację[2].
Pochodzenie terminu[edytuj | edytuj kod]
Językoznawcy wywodzą nazwę "lotunek" oraz powiązane z nią terminy "lotowanie" i "lot" jako określenia związane z licytacją przy ustanawianiu opiekuna, od średniowiecznego łacińskiego słowa "lotus" (lothus). Zapiski sądowe potwierdzają znaczenie tego słowa jako czynsz, opłata, odsetek. Lotem była roczna opłata (składana w depozyt), za użytkowanie mienia nieletniego przez krewnego, który wygrał licytację[5].
Inne znaczenia[edytuj | edytuj kod]
lichwa - synonimem lotunku jest lichwa[6].
lot, latanie - lotunek w języku staropolskim oznaczał również lot - przemieszczanie się w powietrzu[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b M. Arcta Słownik Staropolski/Lotunek - Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2019-12-29].
- ↑ a b c Joanna Machut-Kolawczyk, Dzieje opieki na ziemiach polskich, Jerzy Malec (red.), „Studia z dziejów państwa i prawa polskiego XIII w.”, Łódź: Oficyna wydawnicza AFM, 2010, s. 61, ISSN 1733-0335.
- ↑ a b c Wacław Uruszczak, Historia państwa i prawa polskiego (966-1795), t. 1, Warszawa: Wolters Kluwer SA, 2015, s. 307, ISBN 978-83-264-8323-3.
- ↑ B. Lesiński, Ustanowienie opiekuna w drodze licytacji w polskim prawie ziemskim (XV-XVI w.), t. 37, CPH, 1985, s. 143.
- ↑ Czasopismo prawno-historyczne, wyd. 2, t. 37, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 146-147.
- ↑ Lotunek, [w:] Słownik Polszczyzny XVI wieku [online], spxvi.edu.pl [dostęp 2022-01-08].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krasnowolski A., Niedźwiedzki W., Słownik staropolski, Warszawa: M. Arcta, 1920.
- Lesiński B., Ustanowienie opiekuna w drodze licytacji w polskim prawie ziemskim (XV-XVI w.), CPH, 1985 r., T. 37.
- Machut-Kowalczyk J., Dzieje opieki na ziemiach polskich [w:] Studia z dziejów państwa i prawa polskiego XIII w., Jerzy Malec (red.), Kraków: Oficyna wydawnicza AFM, 2010. [1] ISSN 1733-0335
- Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego (966-1795), t. 1, Warszawa: Wolters Kluwer SA, 2015. ISBN 978-83-264-8323-3
- Czasopismo prawno-historyczne, Tom 37, wyd. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
- Słownik Polszczyzny XVI wieku.