Macha Rolnikas
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
pisarka |
Macha Rolnikas (Marija Rolnikaitė) (ur. 21 lipca 1927 w Kłajpedzie, zm. 7 kwietnia 2016 w Petersburgu) – litewska pisarka, nazywana Anną Frank z Litwy[1][2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodziła z żydowskiej inteligenckiej rodziny. Urodziła się jako córka prawnika Hiršasa (Hirscha) i gospodyni domowej Taiby. Miała trzy siostry – Miriam, Raja i Ruviku (Ruvikas)[3]. Mieszkali w Płungianach, potem przenieśli do Wilna.
Na początku II wojny światowej rodzina bezskutecznie próbowała wycofać się na Wschód. Udało się to tylko ojcu, który walczył w 16 Dywizji Litewskiej. Macha i pozostałe członkinie rodziny ukrywały się w domach znajomych, a potem trafiły do getta w Wilnie. Siostrę Machy, Miriam, uratowali ks. Juozas Stakauskas, zakonnica Marija Mikulska i nauczyciel Henrikas Jonaitis (dziś Sprawiedliwi wśród Narodów Świata)[2].
W 1943 Macha trafiła do niemieckich nazistowskich obozów pracy przymusowej na Łotwie: w Kaiserwald i w Strassdenhof (Strazdamuiža)[3]. Pracowała m.in. w ogrodnictwie, na budowie i w fabryce mebli[2]. Następnie przebywała w KL Stutthof, gdzie pracowała w zakładzie pogrzebowym. Dzięki temu doczekała wyzwolenia obozu przez Armię Czerwoną w 1944. Wspierała antyfaszystowskie podziemie, a jej wiersz The Strazdenhof Hymn stał się bojową pieśnią oporu[4].
Wróciła do Wilna, gdzie spotkała się z siostrą Miriam i ojcem. Jej młodsze siostry (9-letnia Raja i 7-letnia Ruvikas) oraz matka zostały zamordowane w Ponarach po likwidacji getta w Wilnie[5] albo zginęły w komorach gazowych w Auschwitz[3].
Po wojnie pracowała w Radzie ds. Artystycznych Litewskiej Filharmonii Narodowej. Potem wyjechała do ZSRR. Studiowała w Instytucie Literackim im. A.M. Gorkiego w Moskwie. W 1965 przeniosła się do Leningradu i wyszła za mąż.
Jej pamiętnik z okresu II wojny światowej[5] pisany w jidysz został wydany jako książka. W 1961 przetłumaczyła go na litewski, w 1964 opublikowała w ZSRR[2]. W procesie pomógł jej Ilia Erenburg[4]. Następnie książkę przetłumaczono na 18 języków, m.in. francuski, hebrajski, litewski i angielski. W 1974 wydała krótkie opowiadanie Pratinkis prie šviesos. Pisała artykuły dziennikarskie, recenzje. Pracowała dla magazynu „Zvezda”[6].
W 1999 Rolnikas podarowała Państwowemu Muzeum Żydowskiemu Gaon w Wilnie kilka swoich osobistych rzeczy, w tym tornister, który miała ze sobą podczas pobytu w getcie[3].
Zmarła po krótkiej chorobie. Została pochowana w Petersburgu na Cmentarzu Przemienienia Pańskiego[7].
W 2017 powstał festiwalowy litewsko-rosyjski film I must tell, świadectwo Machy o okresie II wojny światowej[8][9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Macha Rolnikas: Nazi Germany [online], Spartacus Educational [dostęp 2021-05-20].
- ↑ a b c d Marija Rolnikaitė: „Aš juk supratau, kad mus sušaudys” [online], www.lrytas.lt [dostęp 2021-05-20].
- ↑ a b c d MĖNESIO EKSPONATAS [online], www.jmuseum.lt [dostęp 2021-05-20] (lit.).
- ↑ a b Петербург простился с писателем Марией Рольникайте (видео, аудио) [online], www.fontanka.ru, 11 kwietnia 2016 [dostęp 2021-05-20] (ros.).
- ↑ a b Laurel Holliday, Children in the Holocaust and World War II: Their Secret Diaries, Simon and Schuster, 4 lutego 2014, ISBN 978-1-4391-2197-9 [dostęp 2021-05-20] (ang.).
- ↑ Atsisveikinome su Marija Rolnikaite [online], 2016.
- ↑ Marija Rolnikaitė [online], Filmweb [dostęp 2021-05-20] (pol.).
- ↑ Muszę opowiedzieć / I Must Tell. [dostęp 2021-05-20].
- ↑ Muszę opowiedzieć / I must tell [online], 2018.