Maciej Pręczyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maciej Pręczyński
Data i miejsce urodzenia

ok. 1750
Białystok

Data i miejsce śmierci

po 1799
miejsce nieznane

Zawód, zajęcie

Artysta baletu Tancerz, baletmistrz, choreograf, pedagog tańca

Narodowość

polska

Edukacja

Szkoła tańca teatru dworskiego hetmana Jana Klemensa Branickiego

Stanowisko

Pierwszy tancerz demi-caractère w teatrze warszawskim (1775-1777)

Pracodawca

Spółka teatralna: Sułkowski-Poniński-Ryx

Rodzice

Stanisław i Konstancja

Małżeństwo

Katarzyna Emers

Rezydencja hetmana Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku, gdzie Maciej Pręczyński uczył się i rozpoczynał karierę tancerza w II połowie XVIII wieku
Teatro San Benedetto w Wenecji, gdzie Maciej Pręczyński występował w latach 1773-1774
Burgtheater w Wiedniu, gdzie Maciej Pręczyński występował w latach 1774-1775
Pałac Radziwiłłowski (obecny Pałac Prezydencki) w Warszawie, gdzie Maciej Pręczyński występował w latach 1775-1777

Maciej Pręczyński, notowany także jako: Prączyński, Prencinski, Prenciscki, Prenciski, Prenczyński, Prenzinski, Prędczyński, Princinschi, Pryńczyński, Przeczyński oraz pod imieniem Matteo, Mattia lub Mattio[1] (ur. ok. 1750 w Białymstoku, zm. po 1799 w miejscu nieznanym) – tancerz, baletmistrz, choreograf i pedagog tańca. Pierwszy tancerz demi-caractère[2] teatru warszawskiego w latach 1775–1777. Jeden z pierwszych polskich tancerzy zawodowych i pierwszy polski choreograf. Jedyny polski artysta baletu w XVIII wieku, który występował także na znanych scenach zagranicznych, w Wenecji i Wiedniu. Jego żoną była nie znana bliżej Katarzyna Emers[3].

Kariera artystyczna[edytuj | edytuj kod]

W Białymstoku[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w białostockiej rodzinie mieszczańskiej jako najstarszy syn dworskiego powroźnika oraz miejskiego radnego Stanisława Pręczyńskiego i jego żony Konstancji z Malinowskich. Około 1762 rozpoczął w Białymstoku naukę tańca pod kierunkiem pracującego tam włoskiego baletmistrza Antonio Puttiniego[4], a potem występował w nieznanych przedstawieniach teatru dworskiego hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego[5] w jego białostockiej rezydencji aż do śmierci swego pracodawcy i rozwiązania jego teatru w 1771.

Za granicą[1][edytuj | edytuj kod]

W sezonie jesiennym i karnawałowym 1773/74 pracował w Wenecji jako pierwszy tancerz serio (primo ballerino serio)[6] zespołu baletmistrza Antoine’a Trancarta w Teatro San Benedetto, gdzie kreował partie solowe w jego kilku baletach[7]. Tam prawdopodobnie poznał słynnego choreografa i reformatora teatru baletowego Gasparo Angioliniego, który wiosną 1774 roku zabrał go do Wiednia, obejmując dyrekcję baletu w Burgtheater. Był w jego wiedeńskim zespole jednym z solistów i występował w takich m.in. baletach Angioliniego, jak: La Partie de chasse de Henri IV, L’Espiegle du village oraz Sidney und Silli, oder Wohltätigkeit und Dankbarkeit, które zrealizował później na scenie warszawskiej.

W Warszawie[edytuj | edytuj kod]

W lutym 1775 powrócił do Warszawy i został pierwszym tancerzem demi-caractère w zespole baletowym pod kierownictwem Giovanniego Antonia Sacco[8], który pracował wtedy w teatrze w Pałacu Radziwiłłowskim. Już w marcu wystąpił tu w roli Peleusza w balecie Sąd Parysa w choreografii Francesco Casellego[9] według Noverre’a. W kwietniu tego roku zadebiutował także jako choreograf, wystawiając w Warszawie balet Angioliniego Sidnei i Silli, czyli Dobroczynność i wdzięczność[9]. We wrześniu zrealizował z kolei Polowanie Henryka IV[10] według Angioliniego. Kolejne jego prace dla sceny warszawskiej to: Diana i Endymion[9] według Noverre’a, Divertisement wiejskie według Angioliniego oraz Zdobycie złotego runa[11]. Działał w teatrze warszawskim do stycznia 1777.

Na kresach wschodnich[1][edytuj | edytuj kod]

W następnych latach był baletmistrzem i nauczycielem tańca w teatrach dworskich na polskich kresach wschodnich. Początkowo pracował na dworze hetmana Michała Kazimierza Ogińskiego w Słonimiu. Później związał się z dworem kanclerza wielkiego litewskiego Aleksandra Michała Sapiehy najpierw w Różanie[12] (wystawił tam m.in. w 1784 balet La Clémence de Titus[3] w obecności goszczącego w Różanie króla Stanisława Augusta[13]), a potem w Dereczynie. W obu tych rezydencjach Sapiechów kierował teatrem[14] i uczył tańca aż do 1793. Po śmierci księcia Sapiehy prowadził krótko zespół komediowo-baletowy w Wilnie. Od 1795 był jeszcze nauczycielem tańca w korpusie kadetów i baletmistrzem w teatrze dworskim rosyjskiego generała Siemiona Zoricza w Szkłowie, aż do śmierci swojego ostatniego pracodawcy w 1799[15][16]. Dalsze jego losy nie są znane.

Ważniejsze role[edytuj | edytuj kod]

W kolejności chronologicznej[6][17][18]:

  • 1773: Corebo – Ajace e Cassandra, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
  • 1773: Signor Turco – Le feste o le gelosie del serraglio, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
  • 1773: Turno – Enea e Lavinia, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
  • 1773: Dafni – Gli amanti fedili, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
  • 1774: rola nieznana – Il ratto di Prosperina, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
  • 1774: rola nieznana – Divertimento campestre, choreografia Antoine Trancard (Teatro San Benedetto, Wenecja)
  • 1774: rola nieznana – La partie de chasse de Henri IV, choreografia Gasparo Angiolini (Burgtheater, Wiedeń)
  • 1774: rola nieznana – L’Espiegle du village, choreografia Gasparo Angiolini (Burgtheater, Wiedeń)
  • 1774: rola nieznana – Sidney und Silli, oder Wohltätigkeit und Dankbarkeit, choreografia Gasparo Angiolini (Burgtheater, Wiedeń)
  • 1775: Peleusz – Sąd Parysa, choreografia Francesco Caselli (Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa)
  • 1775: rola nieznana – Sidnei i Silli, czyli Dobroczynność i wdzięczność, choreografia Maciej Pręczyński według Gasparo Angioliniego (Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa)
  • 1775: Octav – Skąpiec oszukany, choreografia Giovanni Antonio Sacco (Teatr w Pałacu Radziwiłłowskim, Warszawa)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Paweł Chynowski, Maciej Pręczyński: http://archiwum.teatrwielki.pl/baza/-/o/maciej-preczynski/1328185/20181.
  2. ↑ „Danseur noble”, „danseur de demi-caractère”? [online], auguste.vestris.free.fr [dostęp 2017-11-18].
  3. ↑ a b Prenczyński Maciej, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973, s. 566.
  4. ↑ Bożena Mamontowicz-Łojek, Tancerze króla Stanisława Augusta, 1774-1798, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2005, s. 20–21.
  5. ↑ Stanisław Dąbrowski, Teatr hetmański w Białymstoku w XVIII wieku, Koło Miłośników Historii Literatury i Sztuki, Białystok 1938.
  6. ↑ a b Francesco Passadore, Franco Rossi, Il Teatro San Benedetto do Venezia. Cronologia degli spettacoli, 1755-1810, Edizione Fondazione Levi, Venezia 2003, s. 83–88.
  7. ↑ Taddeo Wiel, I Teatri Musicali Veneziani del Settecento, Venezia 1897 (reprint: Edition Peters, Leipzig 1979), s. 295, 299, 300.
  8. ↑ Obiekty - Archiwum Teatr Wielki [online], archiwum.teatrwielki.pl [dostęp 2017-11-18] (pol.).
  9. ↑ a b c Ludwik Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. II, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1925, s. 336.
  10. ↑ Ludwik Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. II, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1925, s. 330.
  11. ↑ Karyna Wierzbicka, Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, cz. I. Czasy Stanisławowskie, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1951, s. 163.
  12. ↑ Aftanazy, Roman. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Różana [online], sources.ruzhany.info [dostęp 2017-11-18] (pol.).
  13. ↑ Różana [online], dworypogranicza.pl [dostęp 2017-11-18].
  14. ↑ Bezbrzeżne myśli: Różana... wędrówki po Białorusi [online], bezbrzeznemysli.blogspot.com [dostęp 2017-11-18].
  15. ↑ Музыкальный театр Белоруссии XVIII века. Дооктябрьский период, редактор Г. Г. Купешова, „Навука i тэхнiка”, Минск 1990, s. 238–239.
  16. ↑ Гурий И. Барышев, Театральная культура Белоруссии XVIII века, „Навука i тэхнiка”, Минск 1992, s. 215–216.
  17. ↑ Taddeo Wiel, I Teatri Musicali Veneziani del Settecento, Venezia 1897 (reprint: Edition Peters, Leipzig 1979), s. 295–300.
  18. ↑ Ludwik Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. I i II, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1925.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maciej_Pręczyński&oldid=72311910”