Maurycy Amster

Maurycy Amster

Data i miejsce urodzenia	1907 Lwów
Data i miejsce śmierci	1980 Santiago de Chile
Dziedzina sztuki	grafika

Maurycy Amster (ur. 1907, zm. 1980), także Mauricio Amster, Mauricio Amster Cats, Mauricio Amster Katz – polsko-chilijski grafik, ilustrator i fotografik. Jest znany jako jeden z najważniejszych grafików działających po stronie republikańskiej podczas hiszpańskiej wojny domowej oraz jako jeden z najwybitniejszych grafików chilijskich połowy XX wieku.

Rodzina i wykształcenie

Maurycy Amster urodził się we Lwowie w zasymilowanej, dobrze sytuowanej burżuazyjnej rodzinie żydowskiej pochodzenia sefardyjskiego. W domu mówiło się po polsku i jego językiem ojczystym był polski. W niektórych niepolskich pracach historiograficznych Amster traktowany jest jednak jako Żyd.

Do gimnazjum chodził we Lwowie; po maturze w połowie lat 20. wyjechał do Wiednia i został przyjęty do tamtejszej Akademie der bildenden Künste. Szybko zniechęcił się do malarstwa i przeniósł się do Berlina, gdzie zapisał się do tzw. Reimann-Schule, prywatnej akademii zorientowanej na sztuki stosowane. Studiował tam w latach 1927–1930, uczęszczając na kursy m.in. fotografii, typografii, rysunku, drzeworytnictwa oraz ilustratorstwa. W roku 1930 jego lwowski kolega i również grafik, Marian Rawicz, zatrudniony wówczas w jednym z madryckich wydawnictw, ściągnął Amstera do Hiszpanii.

W Hiszpanii republikańskiej

Początkowo Amster pracował jako grafik razem z Rawiczem w Ediciones Fauré, jednym z prestiżowych madryckich domów wydawniczych; projektował druki ulotne, okładki książek i reklamy. Rawicz zaprosił go również do współpracy z radykalnie lewicowym wydawnictwem Hoy. Na tle konfliktu politycznego Rawicz przeszedł z uważanego za trockistowskie Hoy do ortodoksyjnie stalinowskiego domu wydawniczego Cénit; w roku 1931 Amster zajął w Hoy jego miejsce.

Z czasem Amster związał się z kolejnymi radykalnie lewicowymi wydawnictwami, jak Editorial Fénix, gdzie sprawował pieczę nad kształtem graficznym m.in. tygodnika Diablo mundo, którego redaktorem naczelnym był znany literat Corpus Barga; projektował też szereg okładek książkowych, m.in. hiszpańskiego tłumaczenia Żeromskiego. Współpracował także z wydawanym przez hierarchię katolicką pismem Catolicismo.

Podczas wojny domowej

Po wybuchu wojny domowej Amster wstąpił do PCE i milicji; krótko walczył w załodze pociągu pancernego, operującego na północ od Madrytu. Jako krótkowidz został szybko skierowany na tyły i zatrudniony w Ministerstwie Sztuk Pięknych, gdzie m.in. uczestniczył w transporcie dzieł Muzeum Prado z Madrytu do Walencji. Tam opracował swoje najbardziej popularne dzieło, Cartilla escolar antifascista, rodzaj elementarza dla milicjantów-analfabetów charakteryzującego się nowatorską grafiką; zostanie on wydany w ponad 100 tysiącach egzemplarzy.

Gdy w roku 1937 Rawicz został oskarżony o trockizm Amster nie potwierdził zarzutów, ale zerwał kontakty z przyjacielem. Wkrótce jednak w związku z rozwiązaniem KPP i oskarżeniami polskich komunistów o szpiegostwo, sam stał się podejrzany i stracił pracę w ministerstwie. Nie wiadomo, z czego się utrzymywał. W Barcelonie poznał Adinę Amenedo, osieroconą dziewczynę z Galicji, z którą wziął ślub (para nie miała dzieci). W początkach roku 1939 wraz z masami uchodźców opuścił Katalonię i przedostał się do Francji.

W Chile

Początkowo Amster zamierzał emigrować do Meksyku, jednak Rafael Alberti odradził mu ten kierunek; „ty zawsze protestujesz przeciwko wszystkiemu, zabiją cię tam”. Dzięki pośrednictwu Pablo Nerudy i republikańskim funduszom emigracyjnym w sierpniu 1939 wypłynął transatlantykiem z Bordeaux, a 3 września 1939 wylądował w Valparaíso.

Niemal natychmiast po przybyciu do Santiago de Chile Amster podjął pracę jako grafik; początkowo w prokomunistycznym tygodniku Qué hubo en la semana, a potem w wydawnictwie Zig-Zag. Pracował dla wydawnictw uniwersyteckich, a od połowy lat 40. dla prestiżowego magazynu Babel, również związanym z marksizmem. Zaprojektował setki okładek książkowych; zyskał sławę jako dyrektor graficzny legendarnej serii wydawniczej La Cruz del Sur. Szczyt jego kariery przypadł na lata 60-te, kiedy wydał szereg podręczników dotyczących technik graficznych oraz ilustratorskich.

Od lat 60. Amster zaczynał powoli tracić popularność, zwłaszcza że pracował sam i nie stworzył własnej szkoły; nie miał naśladowców. W tym czasie trendy sztuki graficznej w Chile wyznaczał Gui Bonsiepe, niemiecki emigrant niechętny estetyzmowi Amstera; ten ostatni ograniczył się już tylko do projektowania okładek książek, wydawanych przez Sociedad de Bibliófilos.

Zobacz też

• Marian Rawicz

Bibliografia

• José Manuel Allard, Francisca Reyes, Mauricio Amster, tipógrafo, 1907-1980, [w:] ARQ 49 (2001), s. 60–63
• Miguel Cabañas Bravo, El exilio artístico en Chile. Una aproximación, [w:] Miguel Cabañas Bravo, Idoia Murga Castro, Miguel Ángel Puig-Samper, Antolín Sánchez Cuervo (red.), Arte, ciencia y pensamiento del exilio republicano español de 1939, Madrid 2020, ISBN 9788474711431, s. 101–136
• Mario Martín Gijón, Los polacos del exilio republicano español: Mauricio Amster y Marian Rawicz, [w:] Acta Universitatis Wratislaviensis 3811 (2017), s. 21–31
• Andrea Macarena Meza Navarro, Seguir la hebra. Conexiones vitales e imaginativas entre Adina Amenedo, Mauricio Amster y José Santos González Vera, [w:] Revista 51 (2023), s. 95–107

Linki zewnętrzne

• hasło w Diccionario crítico del diseño
• liczne zdjęcia na witrynie Archivio Mauricio Amster