Mistrz Graduału łęczyckiego
 Inicjał A z Antyfonarza Adama z Będkowa | |
| Data urodzenia |
XV wiek |
|---|---|
| Data śmierci |
XV wiek |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Mistrz Graduału łęczyckiego – anonimowy iluminator aktywny w Małopolsce, głównie w Krakowie w 3 ćwierci XV wieku.
Nie jest znane jego pochodzenie ani przybliżone daty urodzenia i śmierci. Jedna z hipotez identyfikuje Mistrza Graduału łęczyckiego z królewskim iluminatorem Stanisławem Durinkiem. Przemawia za tym podobny okres działalności obu artystów (Durnik notowany jest od 1443 roku do śmierci w 1492) oraz ich powiązanie ze środowiskiem wawelskim[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Twórczość krakowskiego mistrza dotrwała w bardzo szczątkowej formie. Jest on autorem kilku iluminacji znajdujących się na kartach pierwszej części dwutomowego antyfonarza Antiphonarium de Sanctis katedry wawelskiej, fundacji pośmiertnej kanonika Adama z Będkowa[a] oraz kilkunastu iluminacji znanych jedynie z fotografii pochodzących z wielkiego, czteroczęściowego Graduału łęczyckiego ufundowanego w 1467 roku przez kanonika, Mikołaja Hymbira (Imbira) z Kiszewa dla kolegiaty w Tumie pod Łęczycą a przepisanego przez skrybę-kaligrafa Mikołaja Szeteszę (Setesza)[2]. Od miejsca przeznaczenia rękopisu mistrz krakowski zawdzięcza swój przydomek; sam rękopis uległ zniszczeniu podczas pożaru w 1944 roku. Ponadto, Mistrzowi Graduału łęczyckiego lub jego warsztatowi przypisuje się autorstwo iluminacji w Antyfonarzu katedralnym nr 53 KP oraz w księgach liturgicznych dla królewskiej kaplicy Trójcy Św. na Wawelu i w mszale fundacji Adama z Będkowa dla kościoła Mariackiego[3].
Technika[edytuj | edytuj kod]
Mistrz Graduału łęczyckiego tworzył w indywidualnym stylu, którego ewolucję można obserwować, porównując miniatury św. Andrzeja z Antyfonarza Adama z Będkowa i Boga jako władcę świata z Graduału łęczyckiego. Obie prace dzieli kilkanaście lat. Główną rolę w iluminacjach Mistrza odgrywa nieśmiałe jeszcze wykorzystanie oświetlenia. Według Barbary Miodońskiej:
Modelunek o głębokim reliefie osiąga w załomach draperii szat św. Andrzeja łagodne, jakby metaliczne lśnienia, przywodzące na myśl technikę wczesnych miedziorytów. Nowość stanowi próba przeprowadzenia konsekwentnego, jednokierunkowego oświetlenia poprzez zanurzenie postaci w cień oraz stopniowanie natężenia koloru szat od tonów żółto seledynowych, przez oliwkowe, do intensywnie zielonych i szarych. Po raz pierwszy wyrażone zainteresowanie światłem ukierunkowanym, a nie jednolicie rozproszonym, jako czynnikiem kształtującym formę, może być rezultatem wpływu wczesnych miedziorytów docierających do Krakowa z obszaru Cesarstwa Niemieckiego[4].
W Graduale łęczyckim znajduje się iluminacja przedstawiająca scenkę Zwiastowanie pasterzom, która jako jedyna nie została namalowana na bieli pergaminu i w której artysta ukazuje głęboki krajobraz z pasterzami pod Betlejem, co może sugerować jego znajomość pejzażu franko-flamandzkiego z połowy XV wieku[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ AKMW, rkps nr 48 KP; lata 1451-1457; - Kat, rkpów, poz.16
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Miodońska 1993 ↓, s. 144.
- ↑ Edward Potkowski: Książka rękopiśmienna w kulturze Polski średniowiecznej. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1984, s. 108.
- ↑ Miodońska 1993 ↓, s. 143.
- ↑ Labuda 2004 ↓, s. 434.
- ↑ Labuda 2004 ↓, s. 435.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Miodońska: Małopolskie malarstwo książkowe. Warszawa: PWN, 1993. ISBN 83-01-10963-7.
- Barbara Miodońska: Małopolskie malarstwo książkowe. W: Adam Labuda, Krystyna Secomska: Malarstwo Gotyckie w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2004. ISBN 83-7181-348-1.
- Barbara Miodońska: Iluminacje krakowskich rękopisów na Wawelu. Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd muzeów i ochrony zabytków, 1967.