Mobula (rodzaj)
| Mobula | |||||
| Rafinesque, 1810[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – mobula (M. mobular) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| (bez rangi) | płaszczki | ||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj |
Mobula | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Mobula auriculata Rafinesque, 1810 (= Raia mobular Bonnaterre, 1788) | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Mobula – rodzaj ryb chrzęstnoszkieletowych z rodziny mantowatych (Mobulidae).
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą gatunki występujące w wodach Oceanu Indyjskiego (w tym Morze Czerwone), Oceanu Spokojnego i Oceanu Atlantyckiego (w tym Morze Śródziemne)[17][18].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała do 910 cm; masa ciała (największa opublikowana) 3 t[18].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj zdefiniował w 1810 roku francusko-amerykański przyrodnik Constantine Samuel Rafinesque w publikacji własnego autorstwa poświęconej ichtiologii Włoch i Sycylii[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) mobula (M. mobular) .
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Mobula: epitet gatunkowy Raia mobular Bonnaterre, 1788; etymologia niejasna[19] (być może od łac. mobilis ‘ruchliwy, przemieszczający się’, w aluzji nawyków migracyjnych mobuli; lub kors. tavila cornuta ‘rogaty stół’, być może jest to aluzja do tego, co w niektórych językach romańskich określa się jako „ruchome” lub nieruchome meble, porównując mobulę do dużego mebla (np. stołu), który się porusza; lub jakaś lokalna nazwa używana na Azorach)[20].
- Apterurus: gr. απτερος apteros ‘bezskrzydły’, od negatywnego przedrostka α- a- ‘bez’; -πτερος -pteros ‘-skrzydły’, od πτερον teron ‘skrzydły’[21]; ουρα oura ‘ogon’[22][23]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Apterurus fabroni Rafinesque, 1810 (= Raia mobular Bonnaterre, 1788).
- Cephalopterus i Cephaloptera: gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’; πτερος pteros ‘płetwiasty’, od πτερον pteron ‘skrzydło, płetwa’[24][25]. Gatunek typowy: (późniejsze oznaczenie) Raja giorna Lacépède, 1803 (= Raja birostris Walbaum, 1792)[26] (Risso); (absolutna tautonimia) Raja cephaloptera Bloch & Schneider, 1801 (= Raia mobular Bonnaterre, 1788) (Cuvier).
- Dicerobatus (Dicerobatis): gr. δικρος dikroοs ‘rozszczepiony, rozwidlony’[27]; βατoς batos lub βατις batis ‘płaska ryba, zwykle stosowana w odniesieniu do płaszczki lub rai’[28][29]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Raia mobular Bonnaterre, 1788[30].
- Manta: hiszp. manta ‘duży koc’; w aluzji do podobieństwa manty do koca[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalopterus manta Bancroft, 1829 (= Raja birostris Walbaum, 1792).
- Ceratoptera: gr. κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[32]; πτερον pteron ‘skrzydło, płetwa’[33][34]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie monotypowe): Cephaloptera giorna Lesueur, 1824 (= Raja birostris Walbaum, 1792)[35].
- Pterocephalus: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, płetwa’[33]; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’ [36] [37].
- Brachioptilon: gr. βραχιων brachiōn, βραχιoνos brachionos ‘górna część ramienia’[38]; πτιλον ptilon ‘pióro’[39]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Brachioptilon hamiltoni Hamilton & Newman, 1849 (= Raja birostris Walbaum, 1792).
- Diabolicthys: gr. διαβολος diabolos ‘diabeł’[40]; ιχθυς ikhthus ‘ryba’[41], Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Diabolicthys elliotti Holmes, 1856 (= Raja birostris Walbaum, 1792).
- Ceratobatis: gr. κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[32]; βατoς batos lub βατις batis ‘płaska ryba, zwykle stosowana w odniesieniu do płaszczki lub rai’[28]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ceratobatis robertsii Boulenger, 1897 (= Cephalopterus hypostomus Bancroft, 1831).
- Daemomanta: gr. δαιμων daimōn ‘bóstwo, duch’[42]; rodzaj Manta Bancroft, 1829. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie (również monotypowe)): Ceratoptera alfredi Krefft, 1868.
- Indomanta: łac. India ‘Indie’[43]; rodzaj Manta Bancroft, 1829. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Indomanta tombazii Whitley, 1936 (nomen dubium).
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[17]:
- Mobula alfredi (Krefft, 1868)
- Mobula birostris (Walbaum, 1792) – manta[44]
- Mobula eregoodoo (Cantor, 1849)
- Mobula hypostoma (Bancroft, 1831)
- Mobula kuhlii (Valenciennes, 1841)
- Mobula mobular (Bonnaterre, 1788) – mobula[45]
- Mobula munkiana Notarbartolo-di-Sciara, 1987
- Mobula tarapacana (Philippi, 1892)
- Mobula thurstoni (Lloyd, 1908)
Opisano również gatunki wymarłe:
- Mobula cappettae Jonet, 1976[46] (Europa; miocen)
- Mobula fragilis (Cappetta, 1970)[47] (Afryka; miocen)
- Mobula hynei (Bourdon, 1999)[48] (Ameryka Północna; pliocen)
- Mobula lorenzolizanoi Laurito Mora, 1999[49] (Ameryka Środkowa)
- Mobula loupianensis Cappetta, 1970[50] (Europa; miocen)
- Mobula melanyae (Case, 1980)[51] (Ameryka Północna; miocen)
- Mobula pectinata Cappetta, 1970[52] (Europa; miocen)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Młodszy homonim Cephalopterus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1809 (Aves); nazwa umieszczona w „Oficjalnym Indeksie Odrzuconych i Nieważnych Nazw Rodzajowych w Zoologii”[3]/
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Dicerobatus Blainville, 1816.
- ↑ Młodszy homonim Cephaloptera Cuvier, 1816.
- ↑ Nowa nazwa dla Cephalopterus Risso, 1810.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rafinesque 1810 ↓, s. 48, 61.
- ↑ Rafinesque 1810 ↓, s. 48, 62.
- ↑ ICZN. Direction 44. Correction of certain entries relating to the names of genera in the class Aves made on the Official List of Generic Names in Zoology in the period up to the close of 1936 and addition to the Official Indexes of Rejected and Invalid names in Zoology of certain names given to genera and species of the same class. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1D (D.8), s. 214, 1956. (ang.).
- ↑ A. Risso: Ichthyologie de Nice, ou histoire naturelle des poissons du Département des Alpes Maritimes. Paris: F. Schoell, 1810, s. 14. (fr.).
- ↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 2. Paris: Chez Déterville, s. 138. (fr.).
- ↑ H.M.D. de Blainville. Prodrome d’une nouvelle distribution systématique du règne animal. „Bulletin des Sciences, par la Société Philomáthique de Paris”. Année 1816, s. 112 (= 120), 1816. Paris. (fr.).
- ↑ H.M.D. de Blainville: Vertébrës. Class V. Poissons. W: A.G. Desmarest, H.M.D. de Blainville, C. Prévost, A. Serville & L. Saint-Fargau (red. red.): Faune française, ou Histoire naturelle, générale et particulière des animaux qui se trouvent en France, constamment ou passagèrement, à la surface du sol, dans les eaux qui le baignent, et dans le littoral des mers qui le bornent. Paris: Plassan, 1820–1830, s. 40. (fr.).
- ↑ Bancroft 1829 ↓, s. 454.
- ↑ G.J. Billberg. Om ichthyologien och beskrifning öfver några nya fiskarter af samkäksslägtet Syngnathus. „Linnéska Samfundets Handlingar”. 1 (för år 1832), s. 51, 1833. (szw.).
- ↑ J.P. Müller & J. Henle. Über die Gattungen der Haifische und Rochen nach einer von ihm mit Hrn. Henle unternommenen gemeinschaftlichen Arbeit über die Naturgeschichte der Knorpelfische. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königlichen Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Jahrgang 1837, s. 118, 1837. (niem.).
- ↑ W. Swainson: The natural history of fishes, amphibians, & reptiles, or monocardian animals. Cz. 1. London: Longman & Co., 1839, s. 170, 174. (ang.).
- ↑ E. Newman. Enormous undescribed fish, apparently allied to the Raiidae, killed off California. „The Zoologist: a monthly journal of natural history”. 7, s. 2358, 1849. (ang.).
- ↑ F.S. Holmes. Contributions to the natural history of the American devil fish, with descriptions of a new genus from the harbour of Charleston, South Carolina. „Proceedings of the Elliott Society of Natural History of Charleston, South-Carolina”. 1, s. 45, 1856. (ang.).
- ↑ G.A. Boulenger. Description of a new ceratopterine eagle-ray from Jamaica. „The Annals and magazine of natural history”. Sixth series. 20 (116), s. 227, 1897. (ang.).
- ↑ G.P. Whitley. Studies in ichthyology. No. 6. „Records of the Australian Museum”. 18 (6), s. 327, 1932. (ang.).
- ↑ G.P. Whitley. Devil ray. „The Australian Museum magazine”. 6 (1), s. 11, 1936. (ang.).
- ↑ a b Ron Fricke, William Neil Eschmeyer, Richard Van der Laan (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
- ↑ a b R. Froese & D. Pauly: Mobula. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-21]. (ang.).
- ↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 39.
- ↑ Ch. Scharpf: Family Mobulidae Gill 1893 (Devil Rays). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-21]. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, apterus [dostęp 2024-04-22].
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
- ↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 6.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Cephalopterus [dostęp 2023-04-22].
- ↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 13.
- ↑ Bancroft 1829 ↓, s. 452.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 81.
- ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 34.
- ↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 22.
- ↑ D.S. Jordan & B.W. Evermann. The fishes of North and Middle America: a descriptive catalogue of the species of fish-like vertebrates found in the waters of North America, north of the Isthmus of Panama. „Bulletin of the United States National Museum”. 47 (1), s. 92, 1896. (ang.).
- ↑ manta (n.). Online Etymology Dictionary. [dostęp 2024-04-22]. (ang.).
- ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 51.
- ↑ a b Jaeger 1959 ↓, s. 211.
- ↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 14.
- ↑ Ch.L. Bonaparte: Selachorum tabula analytica. [Livorno]: 1838, s. 6. (łac.).
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 50.
- ↑ Agassiz 1842–1846 ↓, s. 53.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 38.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 212.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 80.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 123.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 76.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 127.
- ↑ K. Kowalska, J.M. Rembiszewski & H. Rolik: Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 130.
- ↑ S. Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo morskie, 1982, s. 156. ISBN 83-215-2103-7.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. cappettae.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. fragilis.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. hynei.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. lorenzolizanoi.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. loupianensis.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. melanyae.
- ↑ Pollerspöck i Straube 2023 ↓, s. pectinata.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- C.S. Rafinesque: Indice d’ittiologia Siciliana, ossia, Catalogo metodico dei nomi Latini, Italiani, e Siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia: disposti secondo un metodo naturale: eseguito da un appendice che contiene la descrizione di alcuni nuovi pesci siciliani: illustrato da due piance. Messina: Presso Giovanni del Nobolo, con approvazzione, 1810, s. 1-70. (łac.).
- E.N. Bancroft. On the fish known in Jamaica as the sea-devil. „The Zoological journal”. 4 (16), s. 444–457, 1829. (ang.).
- Pisces. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 1–69. (łac.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
- J. Pollerspöck & N. Straube: Bibliography Database of living/fossil sharks, rays and chimaeras (Chondrichthyes: Elasmobranchii, Holocephali). shark.refrences.com, 2023. [dostęp 2024-04-21]. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).