Monaster św. Pantelejmona
40°14′13″N 24°12′07″E/40,236944 24,201944
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Typ zakonu |
męski |
| Liczba zakonników (2009) |
50 |
| Obiekty sakralne | |
| Katolikon | |
| Założyciel klasztoru |
Leoncjusz z Tesaloniki |
Położenie na mapie Św. Góry Athos  | |
Położenie na mapie Grecji  | |
| 40°14′13″N 24°12′07″E/40,236944 24,201944
| |
Monaster św. Pantelejmona (grec. Άγιος Παντελεήμων, Aghios Panteleimon; ros. Пантелеймонов, nazywany również Ρωσσικόν, Rossikon – ruski) – jeden z monasterów na Górze Athos. Położony jest w południowo-zachodniej części półwyspu. Zajmuje dziewiętnaste miejsce w atoskiej honorowej hierarchii monasterów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o monasterze pod wezwaniem św. Pantelejmona[1] na Górze Athos pojawiła się w 988. Był to monaster założony przez Leoncjusza z Tesaloniki i nazywany był Monasterem Tesaloniczanina. W XII wieku monaster popadł w ruinę i był prawie opuszczony. W 1169 zasiedlili go na nowo ruscy mnisi z Monasteru Ksylurgu (pierwsza wzmianka o tym klasztorze pochodzi z 1016), nazywanego też Monasterem Rusina, pod wezwaniem Bogarodzicy, rezygnując ze swojego dotychczasowego wezwania. Od tej pory Monaster św. Pantelejmona znany jest jako Rossikon (ruski).
W czasach bizantyjskich monaster przeżywał rozkwit. W 1193 mnichem w monasterze został młody książę serbski, Rastko Nemanjić, przyjmując zakonne imię Sawa, późniejszy założyciel (1219) autokefalicznej cerkwi serbskiej. W 1307, podczas jednego z napadów katalońskich piratów na półwysep, budynek monasteru został spalony. Odbudowany głównie dzięki hojności króla Serbii, Stefana Duszana. Monaster utrzymywał związki z Rusią, skąd pochodziła znaczna część mnichów. Wśród ofiarodawców byli władcy ruskich księstw, w tym moskiewskiego. Monaster otrzymywał również nadania od cesarzy bizantyjskich. Oprócz majątków na półwyspie posiadał nieruchomości w Tessalonice, posiadłości nad Strymonem i na Lesbos.
Okres panowania tureckiego to upadek monasteru. Ustał napływ ruskich mnichów. Zdarzały się okresy, gdy monaster był całkowicie opuszczony. Odrodzenie nastąpiło w XVIII wieku. W Pantelejmonie dominowali wówczas mnisi greccy, serbscy i bułgarscy. W 1760 wspólnota mnichów przeniosła się z budynków Tesaloniczanina do nowej siedziby. Rozbudowa dokonywała się głównie dzięki opiece wołoskiego rodu Callimachi, a zwłaszcza hospodarów Jana Teodora Callimachi i Scarlata Callimachi. Starą siedzibę zaczęto nazywać Palaiomonastiron i pozostała ona zależna od nowego głównego Rossikonu.
Od lat 30. XIX wieku (wycofanie się Turków z Grecji) nastąpił ponowny napływ mnichów z Rosji. Wtedy też został zbudowany aktualny katolikon pod wezwaniem św. Pantelejmona. W 1895 było w Pantelejmonie około 1000 Rosjan i ich liczba ciągle rosła. Pojawiały się napięcia na tle narodowościowym, w początkach XX wieku wzmożone dodatkowo sporami religijnymi, które spowodowały rozłam i opuszczenie wspólnoty przez część mnichów. Również z powodu konfliktów z mnichami greckimi część zakonników rosyjskich w 1875 odeszła z klasztoru i założyła monaster Nowy Athos w pobliżu Suchumi[2].
Rewolucja październikowa spowodowała dodatkowo krótkotrwały wzmożony napływ mnichów z Rosji, jednak w rezultacie odcięła monaster od rosyjskiego zaplecza.
W 2009 na terenie monasteru mieszkało 50 mnichów.
Biblioteka[edytuj | edytuj kod]
W klasztornej bibliotece przechowywanych jest 1320 rękopisów, z których około 600 jest w języku słowiańskim, 20 dokumentów greckich wydanych przez cesarzy bizantyjskich i 15 serbskich wydanych przez władców Serbii oraz ponad 20 000 drukowanych ksiąg.
W skarbcu znajduje się bogaty zbiór relikwii (m.in. św. Pantelejmona), szat liturgicznych, ikon.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Imię świętego występuje w Polsce częściej w postaci Pantaleon.
- ↑ Многострадальная обитель. [dostęp 2012-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-13)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona Góry Athos
- Encyklopedia kultury bizantyńskiej, redakcja Oktawiusz Jurewicz, Warszawa 2002 ISBN 83-235-0011-8
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Klasztor Pantelejmona na oficjalnej stronie Góry Athos. mountathos.gr. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-11)].
- Fotografie. skiouros.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-20)].
- Klasztor św. Pantelejmona
