Na przełęczy
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1891 |
Na przełęczy – powieść (zbiór reportaży[1]) autorstwa Stanisława Witkiewicza z 1891[2].
Dzieło inspirowane było duchem narracji zainicjowanym przez gawędę Sześć dni w Tatrach autorstwa Tytusa Chałubińskiego z 1879[3].
W powieści autor odkrywa dla czytelnika Tatry z ich malowniczym pięknem, w czasach, kiedy jeszcze nie zostały skażone przez wzrastającą, masową turystykę (lata 1880–1900). Obrazuje specyfikę przyrody i kulturę góralszczyzny. W głębszej warstwie poszukuje nowych środków ekspresji artystycznej, jak również specyficznie polskiej tożsamości łączącej cechy regionalne z międzynarodową perspektywą. Wraz z odejściem narratora od cywilizacji miejskiej i wejściem w obszar dzikości, odkrywa on nowy sposób postrzegania świata. Pod wpływem ustnie jedynie przekazywanej kultury góralskiej oraz bogactwa dźwięków natury, uczy się opisywać bogactwo sfery dźwiękowej gór i ich mieszkańców. W sferze opisowej w impresjonistyczny sposób eksponuje młodopolską nastrojowość[1]. Powyższe pozostawało w nurcie europejskich praktyk pisarskich, gdzie pisarze obcowali twórczo z malarzami w celu poszukiwania artystycznych innowacji, przebywając z reguły w małych miejscowościach, kurortach lub górskich osadach[4].
Powieść odegrała istotną rolę w budowaniu wrażliwości polskich odbiorców na piękno tatrzańskiego pejzażu, a także na egzotykę kultury górali podhalańskich[5]. Nazywana była Ewangelią Tatr[2]. Poznawczo-dokumentacyjną wartość utworu dopełnia jego dobrze sformułowany aspekt anegdotyczny[6].
Według powieści powstał spektakl Na przełęczy, który miał premierę 31 grudnia 2002 w Teatrze im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Teresa Jabłońska, Stanisława Witkiewicza styl zakopiański, koncepcja, tekst i wybór ilustracji, Zakopane, 2008, s. 193.
- ↑ a b Witkacy > Kalendarium > Rodzina [online], www.witkacy.hg.pl [dostęp 2021-08-15].
- ↑ Jacek Kolbuszewski, Tytus Chałubiński i jego Sześć dni w Tatrach, w: Sześć dni w Tatrach, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1988, s. 5–26, ISBN 83-08-01811-4.
- ↑ Daniel Schümann, Stanisław Witkiewicz jako malarz dźwięku, „Litteraria Copernicana”, 0 (1(25)/), 2018, s. 65–76, DOI: 10.12775/LC.2018.004, ISSN 2392-1617 [dostęp 2021-08-15] (pol.).
- ↑ Wiesław A. Wójcik, „Na przełęczy” Stanisława Witkiewicza w syntezach dziejów literatury polskiej, „Góry, Literatura, Kultura”, 10, 2016, s. 173–185, DOI: 10.19195/2084-4107.10.15, ISSN 2084-4107 [dostęp 2021-08-15] (pol.).
- ↑ Małgorzata Łoboz, Jegomość z parafii i na końcu świata, czyli pod Giewontem, recenzja: Maciej Pinkwart, Pleban spod Giewontu, Wydawnictwo Wagant, Nowy Targ 2017, s. 417.
- ↑ Bartłomiej Kuczkowski, „Na przełęczy” Stanisława Witkiewicza w Teatrze Witkacego w Zakopanem, „Litteraria Copernicana”, 0 (1(25)/), 2018, s. 135–140, DOI: 10.12775/LC.2018.009, ISSN 2392-1617 [dostęp 2021-08-15] (pol.).