Nowy cmentarz żydowski w Brzesku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz żydowski nowy
Obiekt zabytkowy nr rej. A-353 z 08.10.1992[1]
Ilustracja
Macewy
Państwo

 Polska

Miejscowość

Brzesko

Adres

ul. Czarnowiejska

Typ cmentarza

wyznaniowy

Wyznanie

judaizm

Stan cmentarza

nieczynny

Powierzchnia cmentarza

1,5 ha

Data otwarcia

1846

Położenie na mapie Brzeska
Mapa konturowa Brzeska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski nowy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski nowy”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski nowy”
Położenie na mapie powiatu brzeskiego
Mapa konturowa powiatu brzeskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski nowy”
Położenie na mapie gminy Brzesko
Mapa konturowa gminy Brzesko, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarz żydowski nowy”
Ziemia49°58′27,70″N 20°36′23,54″E/49,974361 20,606539
Multimedia w Wikimedia Commons

Nowy cmentarz żydowski – kirkut społeczności żydowskiej zamieszkującej Brzesko został założony w 1846[2], położony jest przy ulicy Czarnowiejskiej (róg Czarnowiejskiej i Okulickiego). Liczy 1,5 ha powierzchni[3] z ok. 300 nagrobkami (najstarszy z 1824). Wokół cmentarza wznosi się mur (głównie betonowy, od północy ceglany, z żelazną bramą od południa, na której skrzydłach widnieją gwiazdy Dawida. Ostatni pochówek na cmentarzu odbył się w 1960.

Zachowane nagrobki to przeważnie tradycyjne macewy, choć jest też kilka zniszczonych sarkofagów. Macewy nie są bogato rzeźbione, zaś wyróżniające się formą stoją wzdłuż głównej alei. Napisy na nagrobkach zasadniczo są w języku hebrajskim, wyjątek stanowią te z napisami po polsku. Na niektórych nagrobkach zachowały się ślady malatury. W pobliżu bramy wejściowej przy głównej alei znajdują się nagrobki powojenne, niektóre uszkodzone.

Szczególną uwagę należy poświęcić istniejącym tam ohelom – starszy, odbudowany w latach sześćdziesiątych XX wieku[4] mieści groby trzech rabinów z rodziny Lipszyców, nowszy (wzniesiony w latach 90. XX wieku) kryje szczątki rodziny Templerów.

W 1947 na terenie cmentarza wzniesiono pomnik w formie obelisku upamiętniający 200 Żydów zamordowanych przez Niemców w 1942. Pomnik ustawiono na zbiorowych mogiłach pomordowanych[5][6].

Osobną część cmentarza tworzy wydzielona kwatera dla poległych podczas I wojny światowej żołnierzy żydowskich - Cmentarz wojenny nr 275 - Brzesko.

W latach 1988-1989 cmentarz został gruntownie oczyszczony i uporządkowany.

Obecnie obiekt pozostaje zamknięty.

  • Wejście na cmentarz
    Wejście na cmentarz
  • Widok ogólny
    Widok ogólny

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ Bartosz podaje, iż cmentarz powstał w drugiej połowie XIX wieku
  3. ↑ Bartosz podaje powierzchnię 1,45 ha
  4. ↑ Bartosz wymienia z oczywistych względów tylko ten ohel, podając, iż powstał w latach siedemdziesiątych
  5. ↑ Burchard podaje datę powstania pomnika jako 1950, zaś liczbę pomordowanych jako 500
  6. ↑ Bartosz wymienia: pomnik-nagrobek poświęcony 200 Żydom, pomnik ku czci 15 Żydów z Rzezawy, pomnik ku czci Żydów z Dębna i inne bliżej nieokreślone.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 214-215.
  • Adam Bartosz: Żydowskie zabytki województwa tarnowskiego. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie i Zarząd Wojewódzki PTTK w Tarnowie, 1989, s. 36-37.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nowy_cmentarz_żydowski_w_Brzesku&oldid=73160501”