Nowy cmentarz żydowski w Wysokiem Mazowieckiem
52°55′23″N 22°30′33″E/52,923056 22,509167 nr rej. A-371 z 20.04.1988 r.[1]
| |
 Kirkut (odrestaurowany w 2006 r.) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Żwirki i Wigury |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Data otwarcia | |
Położenie na mapie Wysokiego Mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°55′23″N 22°30′33″E/52,923056 22,509167
| |
Nowy cmentarz żydowski w Wysokiem Mazowieckim – to kirkut o powierzchni 0,6 ha, znajdujący się przy ul. Żwirki i Wigury w Wysokiem Mazowieckiem, odrestaurowany w 2006 r.
Założenie kirkutu. Czas wojny[edytuj | edytuj kod]
Żydzi mieszkający w Wysokiem Mazowieckiem przypuszczalnie od końca XVII w. posiadali w tym mieście dwa cmentarze. Do czasów obecnych zachował się tylko tzw. nowy cmentarz żydowski, znajdujący się przy dawnej ul. Krzywej (obecnie ul. Żwirki i Wigury), w pobliżu rzeki Brok. Sam kirkut został założony w I poł. XIX w. (prawdopodobnie między 1830 a 1838 r.). Od strony zachodniej graniczył on ze wschodnią częścią cmentarza, należącego do parafii rzymskokatolickiej.
Podczas II wojny światowej żydowska społeczność Wysokiego Mazowieckiego (55% mieszkańców) została zdziesiątkowana przez hitlerowców, a kirkut zdewastowany. Wojnę przetrwało tylko ok. 60 granitowych macew[2]. Najstarszy z zachowanych nagrobków został wykonany w 1860 r.[3]
Prace restauracyjne[edytuj | edytuj kod]
Dzięki staraniom kanadyjskiego prawnika Michaela H. Traisona, przy współpracy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz uczniów i nauczycieli miejscowej szkoły, zapomniany po wojnie żydowski cmentarz został gruntownie odrestaurowany. Teren kirkutu oczyszczono i ogrodzono, przeprowadzając jednocześnie inwentaryzację zachowanych nagrobków. W pobliżu głównej bramy wejściowej stanął pomnik, odsłonięty 23 listopada 2006 r., upamiętniający Żydów wysokomazowieckich. Na pomniku wyryto w jęz. polskim, hebrajskim i angielskim napis o następującej treści:
Żydzi osiedlili się w Wysokiem Mazowieckiem w XVII wieku. Od drugiej połowy XIX wieku ludność żydowska stanowiła większość mieszkańców miasta, przyczyniając się do jego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. W okresie okupacji niemieckiej, w sierpniu 1941 roku, Żydzi z Wysokiego Mazowieckiego zostali zmuszeni do osiedlenia się w getcie. 2 listopada 1942 roku getto zostało zlikwidowane; 2000 jego żydowskich mieszkańców wywieziono do obozu pracy w Zambrowie a po jego likwidacji w styczniu 1943 roku - do Auschwitz. Pamięci żydowskich mieszkańców Wysokiego Mazowieckiego, zamordowanych w czasie Zagłady przez niemieckich nazistów i ich pomocników[4].
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
-
Brama wejściowa -
Zachowane macewy -
Tablica informacyjna -
Pomnik i macewy
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 88 [dostęp 2013-09-15].
- ↑ P. Burchard podaje liczbę zachowanych nagrobków na ok. 20.
- ↑ Według spisu na portalu Wirtualny Cmentarz najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z roku 1849.
- ↑ Tekst napisu został zaczerpnięty ze strony http://kirkuty.xip.pl/wysokiemazowieckie.htm.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 70.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nowy cmentarz żydowski w Wysokiem Mazowieckiem na portalu Wirtualny Sztetl
- Cmentarz żydowski w Wysokiem Mazowieckiem przy ul. Żwirki i Wigury
- Wszystkie wysoczańskie inskrypcje na portalu Wirtualny Cmentarz