Odbitka kolodionowa
Odbitka kolodionowa (celoidynowa[1]) – pozytyw fotograficzny na papierze pokrytym warstwą barytową i warstwą kolodionu zawierającą chlorek srebra. Obraz uzyskiwało się poprzez kopiowanie (ang. printing-out print, POP), tzn. stykowe naświetlanie papieru przez negatyw aż do pełnego pojawienia się obrazu.
Technika ta powstała w wyniku prac prowadzonych przez różnych badaczy. Stosowana była zarówno przez zawodowych fotografów, jak i amatorów, w okresie od ok. 1870 do ok. 1930, gdy wyparta została przez różnego rodzaju papiery żelatynowo-srebrowe[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kolodion jako nośnik dla soli srebra używany był od 1851 roku, gdy wprowadzono technikę negatywową – tak zwany mokry kolodion – w której kolodionem pokrywano szklane płyty. Eksperymenty nad pokrywaniem papieru kolodionem prowadzili różni badacze; wśród nich byli Jean Laurent i José Martinez-Sanchez, którzy w 1866 roku wprowadzili rodzaj papieru kolodionowego znanego jako papier leptographique; był to zarazem pierwszy papier fotograficzny typu POP. Nie zyskał on jednak większej popularności i zanikł po kilku latach[3].
Jakkolwiek papier kolodionowy wytwarzano od lat 60. XIX wieku, dopiero w latach 80. zaczął zyskiwać na popularności[4]. Po wprowadzeniu w 1889 roku przez A. Kurtza w Niemczech mechanicznego pokrywania papieru emulsją (wcześniej robiono to ręcznie), większość papierów wytwarzano fabrycznie[5]. Wśród producentów papierów kolodionowych były firmy niemieckie: Liesegang (z Düsseldorfu) i Obernetter (z Monachium)[3], a także warszawska wytwórnia Piotra Lebiedzińskiego[1].
Jednym z wariantów tej techniki była odbitka kolodionowa matowa, wprowadzona w latach 90. XIX wieku jako odpowiedź na popularną wówczas platynotypię, umożliwiającą tworzenie matowych odbitek w odcieniach głębokiej czerni lub brązu[6]. Pod koniec tej dekady ten rodzaj odbitki kolodionowej stał się dominujący w komercyjnej fotografii portretowej, utrzymując swoją pozycję do około 1910 roku[7].
Technika[edytuj | edytuj kod]
Papier kolodionowy początkowo przygotowywany był samodzielnie przez fotografów, od lat 80. XIX w. również fabrycznie. W tym celu mieszano kolodion z azotanem srebra i niewielką ilością kwasu winowego lub cytrynowego. Drugą porcję kolodionu łączono z halogenkami – zazwyczaj chlorkami wapnia, strontu lub litu. Oba roztwory następnie były łączone, w wyniku czego w emulsji powstawał chlorek srebra. Następnie papier uprzednio powleczony warstwą barytową pokrywano przygotowaną emulsją, podobnie jak w przypadku szklanych klisz w technice mokrego kolodionu. W późniejszym okresie wykonywano to fabrycznie.
Papier kolodionowy przeznaczony był do kopiowania, co oznacza, że odbitkę otrzymywano poprzez naświetlenie papieru umieszczonego wraz z negatywem w kopioramce, gdzie pozostawał aż do pełnego pojawienia się obrazu. Następnie odbitka była płukana, tonowana (zwłaszcza przy użyciu roztworu chlorku złota[8]) i utrwalana. Ze względu na silną tendencję do zwijania się, odbitki kolodionowe zazwyczaj naklejane były na papier lub karton.
Odbitki kolodionowe matowe otrzymywano poprzez dodanie do emulsji skrobi, a do tonowania – oprócz złota – używano także platyny[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Marta Gołąb. Srebrowe techniki fotograficzne. „Ochrona zabytków”. 35 (1-2), s. 46, 1982.
- ↑ Dusan C. Stulik, Art Kaplan: Collodion on paper. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2013, s. 4, seria: The Atlas of Analytical Signatures of Photographic Processes. ISBN 978-1-937433-06-2.
- ↑ a b Bertrand Lavédrine: Photographs of the past. Process and preservation. Los Angeles: 2009, s. 126. ISBN 978-0-89236-957-7.
- ↑ James M. Reilly: Care & identification of 19th-century photographic prints. Rochester: 2001, s. 11. ISBN 0-87985-365-4.
- ↑ Dusan C. Stulik, Art Kaplan: Collodion on paper. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2013, s. 6, seria: The Atlas of Analytical Signatures of Photographic Processes. ISBN 978-1-937433-06-2.
- ↑ Dusan C. Stulik, Art Kaplan: Collodion on paper. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2013, s. 19, seria: The Atlas of Analytical Signatures of Photographic Processes. ISBN 978-1-937433-06-2.
- ↑ James M. Reilly: Care & identification of 19th-century photographic prints. Rochester: 2001, s. 12. ISBN 0-87985-365-4.
- ↑ Michael R. Peres (red.), The Focal Encyclopedia of Photography, Elsevier, 2007, s. 84, ISBN 978-0240807409.
- ↑ Dusan C. Stulik, Art Kaplan: Collodion on paper. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2013, s. 19-20, seria: The Atlas of Analytical Signatures of Photographic Processes. ISBN 978-1-937433-06-2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marta Gołąb. Srebrowe techniki fotograficzne. „Ochrona zabytków”. 35 (1-2), s. 45-52, 1982.
- James M. Reilly: Care & identification of 19th-century photographic prints. Rochester: 2001. ISBN 0-87985-365-4.
- Dusan C. Stulik, Art Kaplan: Collodion on paper. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2013, seria: The Atlas of Analytical Signatures of Photographic Processes. ISBN 978-1-937433-06-2.