Okręty podwodne typu Minerve
| |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Stocznia |
Arsenal de Cherbourg, Cherbourg |
| Zbudowane |
6 |
| Użytkownicy | |
| Służba w latach |
1936–1954 |
| Stracone |
4 |
| Uzbrojenie: | |
| 1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 9 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe • zewnętrzne |
|
| Sensory | |
| Załoga |
42 oficerów i marynarzy |
| Wyporność: | |
| • na powierzchni |
662 tony |
| • w zanurzeniu |
856 t |
| Rodzaj kadłuba | |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Długość |
68,1 m |
| Szerokość |
5,62 m |
| Zanurzenie |
4,03 m |
| Napęd: | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1800 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM 2 śruby | |
| Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg: | |
| • na powierzchni |
4000 Mm przy 10 w. |
| • w zanurzeniu |
85 Mm przy 5 w. |
Okręty podwodne typu Minerve – francuskie okręty podwodne z okresu dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej. W latach 1931–1939 w stoczniach Arsenal de Cherbourg w Cherbourgu, Chantiers Dubigeon w Nantes, Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze i Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime w Le Trait zbudowano sześć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1936–1939 i pełniły początkowo służbę na Morzu Śródziemnym. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami „Minerve” i „Junon” zostały przejęte przez Brytyjczyków i weszły później w skład marynarki Wolnych Francuzów, zaś pozostałe cztery jednostki znalazły się pod kontrolą rządu Vichy. „Vénus”, „Pallas” i „Cérès” zostały samozatopione w listopadzie 1942 roku, „Iris” została internowana w neutralnej Hiszpanii, zaś „Minerve” i „Junon” przetrwały działania wojenne.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Okręty podwodne typu Minerve zamówione zostały w ramach programów rozbudowy floty francuskiej z 1930 (cztery jednostki) i 1936 roku (dwie ostatnie)[1][2]. Oficjalny, sygnowany przez marynarkę projekt (o oznaczeniu T2), stworzony przez inż. Jeana-Jacquesa Roqueberta, stanowił ulepszenie 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé, uwzględniając też doświadczenia stoczni prywatnych przy budowie okrętów typów Argonaute, Diane i Orion[3][4]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg[3]. Na jednostkach powiększono też liczbę wyrzutni torped do dziewięciu, jednak bez możliwości zabierania torped zapasowych[4].
Spośród sześciu okrętów typu Minerve jeden zbudowany został w Arsenale w Cherbourgu, dwa powstały w stoczni Augustin Normand w Hawrze, dwa w stoczni Seine-Maritime w Le Trait, a jeden w Chantiers Dubigeon w Nantes[4][5]. Stępki okrętów położono w latach 1931–1936, a zwodowane zostały w latach 1934–1938[1][5].
| Okręt | Stocznia | Początek budowy | Wodowanie | Wejście do służby |
|---|---|---|---|---|
| „Minerve” (Q185) | Arsenal de Cherbourg | 17 sierpnia 1931 | 23 października 1934 | 15 września 1936 |
| „Junon” (Q186) | Augustin Normand | 9 czerwca 1932 | 15 września 1935 | 20 września 1937 |
| „Vénus” (Q187) | Seine-Maritime | 27 czerwca 1932 | 6 kwietnia 1935 | 15 listopada 1936 |
| „Iris” (Q188) | Dubigeon | 1 lipca 1932 | 23 września 1934 | 15 września 1936 |
| „Pallas” (Q189) | Augustin Normand | 19 października 1936 | 25 sierpnia 1938 | 1939 |
| „Cérès” (Q190) | Seine-Maritime | 8 sierpnia 1936 | 9 grudnia 1938 |
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Jednostki typu Minerve były średniej wielkości okrętami podwodnymi o konstrukcji dwukadłubowej[3]. Długość między pionami wynosiła 68,1 metra, szerokość 5,62 metra i zanurzenie 4,03 metra[4][5][a]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 662 tony, a w zanurzeniu 856 ton[3][4][b]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1800 KM[3][4]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14,5 węzła na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[3][4][c]. Zasięg wynosił 2500 Mm przy prędkości 13 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 85 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[3][1][d]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego[4][e]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[5].
Okręt wyposażone były w dziewięć wyrzutni torped: cztery stałe kalibru 550 mm na dziobie, dwie kalibru 550 mm na rufie oraz potrójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm[3][5]. Łącznie okręty przenosiły dziewięć torped, w tym sześć kalibru 550 mm i trzy kalibru 400 mm[5]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostki wyposażone też były w hydrofony[5].
Załoga pojedynczego okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy[1][3][f].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Wszystkie okręty typu Minerve weszły do służby w Marine nationale między 1936 a 1939 rokiem[5]. Jednostki otrzymały numery burtowe Q185–Q190[5]. W momencie wybuchu II wojny światowej wszystkie okręty pełniły służbę na Morzu Śródziemnym: „Minerve” i „Junon” wchodziły w skład 12. dywizjonu 2. Flotylli okrętów podwodnych w Oranie, zaś „Vénus”, „Iris”, „Pallas” i „Cérès” tworzyły 15. dywizjon 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych w Tulonie[6].
22 lutego 1940 roku wszystkie okręty 15. dywizjonu dotarły na Martynikę, zastępując powracające do metropolii jednostki 8. dywizjonu („Agosta”, „Bévéziers”, „Ouessant” i „Sidi Ferruch”)[7]. 1 maja „Vénus”, „Iris”, „Pallas” i „Cérès” wyruszyły w drogę powrotną, 31 maja przechodząc przez Cieśninę Gibraltarską i docierając 3 czerwca do Tulonu[7][8].
10 czerwca 1940 roku, po wypowiedzeniu wojny przez Włochy „Iris”, „Vénus”, „Pallas” i „Archimède” udały się na patrol na Morze Tyrreńskie, operując 14 czerwca w okolice Savony[9][10]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, remontowane tam „Minerve” i „Junon” na holu opuściły bazę i dotarły 20 czerwca do Plymouth[11][12]. Po podpisaniu zawieszenia broni między Francją a Niemcami, 3 lipca Brytyjczycy przeprowadzili operację Catapult, zajmując siłą wszystkie francuskie okręty znajdujące się w portach brytyjskich (w tym „Minerve” i „Junona”)[13][14]. Pozostałe cztery okręty zostały rozbrojone w Tulonie, przebywając pod kontrolą rządu Vichy[15].
„Junon” i „Minerve” weszły do służby w marynarce Wolnych Francuzów[5]. W maju 1941 roku „Minerve” wzięła udział w akcji śledzenia pancernika „Bismarck”, jednak jednostka nie nawiązała kontaktu z wrogiem[16]. Latem 1942 roku „Minerve” wzięła udział w operacji zabezpieczenia arktycznych konwojów PQ-16 i PQ-17[17][18]. 19 października 1942 roku na zachód od Bodø „Junon” zatopił norweski parowiec „Nordland” (724 BRT)[19].
8 listopada 1942 roku, w momencie desantu Aliantów na Oran „Pallas” wraz z siostrzaną „Cérès” znajdowały się w porcie[20][21]. Następnego dnia, na rozkaz dowódcy bazy wiceadm. Rioulta oba okręty zostały samozatopione, by uniknąć przejęcia przez wojska amerykańskie[5][22].
27 listopada 1942 roku, podczas ataku Niemców na Tulon, „Iris” i „Vénus” stacjonowały w basenie Maurillon[23][24]. Obu okrętom udało się odbić od nabrzeża i rozerwać sieci przeciwtorpedowe, jednak zostały zaatakowane przez bombowce Ju 88 i doznały uszkodzeń[24]. Wobec niemożliwości zanurzenia dowódca „Vénus” nakazał opuszczenie okrętu przez załogę i jego samozatopienie, zaś „Iris” udało się dotrzeć do Barcelony, gdzie została internowana[23][24].
10 października 1943 roku „Minerve” stała się celem ataku rakietami przeprowadzonego przez Liberatora z RAF Coastal Command, w wyniku którego okręt został uszkodzony, a śmierć poniosło dwóch członków załogi[5][16].
19 września 1945 roku „Minerve” zerwała się z holu i weszła na mieliznę nieopodal Portland Bill, ulegając zniszczeniu[5][16]. „Iris” i „Junon” zostały sprzedane na złom odpowiednio w 1950 i 1954 roku[4].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że zanurzenie wynosiło 3,66 metra.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 540 podaje wyporność nawodną 597 ton, a podwodną 844 tony, McMurtrie 1937 ↓, s. 208 podaje wyporność 597/809 ton, zaś McMurtrie 1941 ↓, s. 193 – 597/825 ton.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84 podaje, że okręty na powierzchni rozwijały prędkość 14,29 węzła, zaś w zanurzeniu 9,3 węzła.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że zasięg nawodny wynosił 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów, zaś podwodny 78 Mm przy prędkości 5 węzłów.
- ↑ Gogin 2020 ↓ podaje, że okręty zabierały 51 ton paliwa.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że załoga pojedynczego okrętu liczyła 48 osób.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 84.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 208.
- ↑ a b c d e f g h i j k Fontenoy 2007 ↓, s. 192.
- ↑ a b c d e f g h i j k Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 275.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Gogin 2020 ↓.
- ↑ Kindell 1939a ↓.
- ↑ a b Kindell 1939b ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Rohwer 1940 ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 272.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 294.
- ↑ Kindell 1940e ↓.
- ↑ a b c Helgason 2020 ↓.
- ↑ Rohwer 1942a ↓.
- ↑ Rohwer 1942b ↓.
- ↑ Rohwer 1942c ↓.
- ↑ Rohwer 1942d ↓.
- ↑ Franz 2017 ↓, s. 37.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 363-364.
- ↑ a b Perepeczko 2014 ↓, s. 394.
- ↑ a b c Franz 2017 ↓, s. 73.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
- Ivan Gogin: Minerve 2nd class submarines (1936–1939). Navypedia. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Minerve. Allied Warships. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS SEPTEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-12]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 4 of 4) Wednesday 22nd – Friday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 2 of 4) Saturday 8th – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JULY 1940 (Part 1 of 2) Monday 1st - Sunday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1937. London: Sampson Low, Marston & Co., 1937. (ang.).
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, Juni. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, Mai. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, Juli. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, Oktober. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, November. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
