Olejarka (roślina)
 Olejarka abisyńska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
olejarka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Guizotia Cassini in F. Cuvier Dict. Sci. Nat. 59: 237, 247, 248. Jun 1829[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
G. abyssinica (Linnaeus f.) Cassini[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Olejarka (Guizotia Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 6[5]–7[4] gatunków. Zasięg rodzaju obejmuje środkową i wschodnią Afrykę – od Sudanu po Mozambik oraz Jemen na Półwyspie Arabskim[4]. Olejarka abisyńska G. abyssinica introdukowana i dziczejąca rośnie na Bliskim Wschodzie, w południowej i wschodniej Azji, we wschodniej Australii, w Ameryce Północnej i wielu krajach Europy[4]. W Polsce gatunek ten ma status efemerofita – przejściowo tylko dziczejącego[6].
Istotne znaczenie użytkowe ma olejarka abisyńska Guizotia abyssinica, której nasiona służą jako karma dla ptaków i surowiec do produkcji oleju używanego jako jadalny i do wyrobu farb[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, byliny i krzewy[5].
- Liście
- Naprzeciwległe, choć górne zwykle skrętoległe. Blaszka liściowa od spodu kropkowana z powodu gruczołków zawierających oleje i żywice[5].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowe koszyczki powstające pojedynczo lub zebrane w wierzchotkowate lub wiechowate kwiatostany złożone. Okrywa z listkami wyrastającymi w dwóch rzędach, z których listki zewnętrzne są duże i liściaste, a wewnętrzne drobne. Korony żeńskich kwiatów brzeżnych są języczkowate, z języczkiem trójząbkowym na końcu. Kwiaty rurkowate mają kształt walcowaty, w środku są owłosione, zwieńczone są 5 łatkami. Pręciki z główkami u nasady strzałkowatymi lub tępymi, z przydatkiem na wierzchołku. Ramiona słupka krótkie i szczecinkowato owłosione[5].
- Owoce
- Niełupki jajowate, powstające z kwiatów języczkowatych trójkanciaste, a z kwiatów rurkowych – czterokanciaste. Owoce pozbawione są puchu kielichowego, mają barwę brązową do czarnej[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae z podrodziny Asteroideae i z plemienia Millerieae[8].
- Wykaz gatunków[4]
- Guizotia abyssinica (L.f.) Cass. – olejarka abisyńska
- Guizotia arborescens Friis
- Guizotia jacksonii (S.Moore) J.Baagøe
- Guizotia scabra (Vis.) Chiov.
- Guizotia schimperi Sch.Bip.
- Guizotia villosa Sch.Bip. ex A.Rich.
- Guizotia zavattarii Lanza
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ a b Guizotia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-19].
- ↑ a b c d e Guizotia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-13].
- ↑ a b c d e H. Beentje, C. Jeffrey & D.J.N. Hind: GUIZOTIA Cass. W: Flora of Tropical East Africa, Part Part 3. Royal Botanic Gardens, Kew; JSTOR, 2005. s. 547. [dostęp 2022-08-19].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 90, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 410, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus Guizotia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-20].