Olsza (Kraków)

Dwór Potockich

Supermarket ALMA

Olsza – dawna wieś zlokalizowana w Dolinie Prądnika, ok. 3 km na północny wschód od centrum Krakowa, obecnie w granicach Krakowa, obecnie jej tereny wchodzą w skład Dzielnicy III Prądnik Czerwony i Dzielnicy II Grzegórzki. Część dawnej Olszy na terenie Dzielnicy II zajmuje obecnie Osiedle Oficerskie.

Etymologia nazwy

Olsza jest nazwą odapelatywną od nazwy drzewa olsza. Pierwotnie tereny Olszy porastały gęste lasy łęgowe, charakterystyczne dla dolin rzecznych (tu – dla Doliny Prądnika) i zbudowane głównie z olchy czarnej.

Położenie

Olsza położona jest na północny wschód od Starego Miasta i na zachód od Rakowic. Dawne granice Olszy biegły: od północnego wschodu w rejonie obecnej ul. Malawskiego, od południowego wschodu wzdłuż obecnych ulic Pilotów (częściowo), Olszyny i Brodowicza, od południowego zachodu linią obecnej ul. Lubomirskiego, od północnego zachodu obecnymi ulicami Rakowicką i Brogi.

Obecnie od południa Olsza graniczy z wzniesionym w dawnej południowej części wsi Osiedlem Oficerskim. Granica jest umowna, można przyjąć, że do Osiedla Oficerskiego należy ta część zabudowy, która powstała w uporządkowanej formie do II wojny światowej. Można też przyjąć umowną granicę na linii ul. Grochowskiej i rzeki Białuchy. Od zachodu Olsza graniczy z os. Warszawskie (rozdziela rzeka Prądnik wzdłuż ul. Gdańskiej). Od północy od os. Olsza II oddziela linia ulic: Malawskiego, Bohaterów Wietnamu i Młyńskiej. Od wschodu ul. Meissnera rozdziela od os. Pszona, a ul. Chałupnika od os. Śliczna.

Przez Olszę przepływa rzeka Białucha (Prądnik). Olszę przecina dwutorowa linia kolejowa PLK-100 (Kraków Mydlniki – Gaj) będąca „małą” towarową obwodnicą Krakowa, obecnie wykorzystywana przez pociągi towarowe oraz kilka pociągów TLK.

Historia

Kraków Olsza – fragment mapy Cesarstwa Austriackiego z XIX wieku

Pierwsza wzmianka na temat Olszy pochodzi z XVII w., kiedy to stanowiła część Prądnika Czerwonego, jednak z osobnym folwarkiem (w rejonie obecnych ulic Kanonierów, Pięknej, Ptasiej i Sokołowskiego).

W 1910 południową część wsi Olsza przyłączono do Krakowa. W okresie międzywojennym powstało na tym terenie Osiedle Oficerskie o charakterze willowym. W 1941 do Krakowa przyłączono pozostałą część dawnej wsi.

Większość obecnej zabudowy Olszy powstała na działkach budowlanych wytyczonych po II wojnie światowej z majątku rodziny Potockich.

Zabytki

Dwór Potockich

(ul. Sokołowskiego 19). Już w XVII wieku na terenie tzw. Starej Olszy istniał oddzielny folwark. W drugiej połowie XVIII wieku wybudowany został przez karmelitów bosych dwór. W pierwszej połowie XIX stulecia został on przebudowany w stylu klasycystycznym, z kolumnowym portykiem od południa. Otoczenie dworku zmieniono na park krajobrazowy.: Dwór wraz z parkiem o powierzchni 3,3 ha jest wpisany pod nazwą „Ogród w Olszy” do ewidencji zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.

Placówki oświatowe

• Młodzieżowy Dom Kultury „Dom Harcerza” przy ul. Lotniczej 1. Prowadzi on zajęcia nauki gry na instrumentach (gitara klasyczna, perkusja, keyboard) oraz koła zainteresowań (malarskie, fotograficzne, taneczne itd.)

Infrastruktura

• linia kolejowa PLK-100 (Kraków Mydlniki - Gaj). W 2018 uruchomiono przystanek osobowy Kraków Olsza do obsługi pociągów regionalnych.

Galeria

• 
  Ulica Henryka Wieniawskiego
• 
  Ulica Dobra
• 
  Ulica Brogi
• 
  Ulica Gdańska
• 
  Bloki przy ul. Cieplińskiego 50 i 52

Bibliografia

• Encyklopedia Krakowa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000

Linki zewnętrzne

• Stowarzyszenie „Olsza – nasz dom”. [dostęp 2008-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-03)].