Opiętek białowieski
| Agrilus pseudocyaneus | |
| Kiesenwetter, 1857 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
opiętek białowieski |
Opiętek białowieski (Agrilus pseudocyaneus) – gatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych. Długość ciała od 5,6 do 7,8 mm[1]. Rozmieszczenie słabo poznane, stwierdzone stanowiska rozsiane są w niektórych krajach Europy (Polska, Austria, Szwajcaria, Niemcy, Węgry, Ukraina, europejska część Rosji). Wszędzie skrajnie rzadki, jedyne obecnie potwierdzone i jednocześnie największe na świecie stanowisko gatunku znajduje się w polskiej części puszczy białowieskiej[2].
Uwagi taksonomiczne[edytuj | edytuj kod]
Gatunek przez wiele lat nieodróżniany od spokrewnionego Agrilus delphinensis, który uważany był za jego podgatunek lub synonim. Było to spowodowane między innymi błędnym oznaczeniem okazów typowych oraz brakiem wiedzy na temat biologii gatunku[1]. Opiętek białowieski został ponownie błędnie opisany jako gatunek nowy dla nauki w 1993 roku pod nazwą Agrilus bialowiezaensis na podstawie okazów zebranych w puszczy białowieskiej[1]. Obecnie funkcjonuje jako odrębny gatunek pod nazwą Agrilus pseudocyaneus[1]. Od spokrewnionego A. delphinensis różni się cechami morfologicznymi oraz biologią (larwy opiętka białowieskiego rozwijają się wyłącznie na topoli osice, larwy A. delphinensis wyłącznie na dwóch gatunkach wierzby – wierzbie wiciowej i wierzbie iwie)[1].
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Prawdopodobnie relikt lasów pierwotnych. Zasiedla dojrzałe, żyzne drzewostany liściaste (między innymi grądy) z dużą ilością starych, obumierających okazów topoli osiki. Preferuje miejsca prześwietlone, śródleśne polany, luki w drzewostanach. Postacie dorosłe występują od początku czerwca do początku sierpnia, najwyższą aktywność przejawiając w najcieplejszych okresach dnia. Często przebywają na nasłonecznionych fragmentach kory topoli osiki, która jest jedyną rośliną żywicielską larw. Samice składają jaja na pniach i ich fragmentach oraz na gałęziach obumierających, wywróconych lub niedawno ściętych okazów tego drzewa. Larwy żerują pod korą, kolebki poczwarkowe budują w drewnie.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Gatunek zanikający w całym zasięgu geograficznym. W Polskiej Czerwonej Liście Zwierząt wymieniony jako gatunek zagrożony, w liście niemieckiej jako wymierający. Stosunkowo licznie spotykany tylko w Puszczy Białowieskiej. Na wszystkich innych światowych stanowiskach, w tym na drugim znanym polskim stanowisku w Bieszczadach, notowany był pojedynczo a jego obecność nie została potwierdzona od co najmniej 60 lat. Główne przyczyny ustępowania gatunku to zanikanie naturalnych drzewostanów o charakterze pierwotnym oraz usuwanie topoli osiki z lasów. Dodatkowym zagrożeniem jest przetrzymywanie już ściętych drzew osiki na śródleśnych składnicach drewna. Materiał taki jest przez samice opiętka białowieskiego wykorzystywany jako miejsce składania jaj. Późniejsze usuwanie z lasu i przetwarzanie zasiedlonego drewna powoduje osłabienie populacji.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Taxonomical notes on the Agrilus betuleti species group with description of two new species (Coleoptera: Buprestidae). Jendek E.. Koleopt. Rundschau 65, 1995.
- ↑ Głowaciński Z. (red), Nowacki J. (red.). „Czerwona Księga Zwierząt Polski. Bezkręgowce.”, 2004. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gutowski J., "Opiętek białowieski – Agrilus pseudocyaneus" w: Głowaciński Z. (red), Nowacki J. (red.), "Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce", Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004.