Orka (ssaki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Orka
Orcinus
Fitzinger, 1860[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – orka oceaniczna (O. orca)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Delphinoidea

Rodzina

delfinowate

Podrodzina

incertae sedis

Rodzaj

orka

Typ nomenklatoryczny

Delphinus orca Linnaeus, 1758

Synonimy
Gatunki

3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Orka[6] (Orcinus) – rodzaj wodnych ssaków z rodziny delfinowatych (Delphinidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w prawie każdym środowisku morskim od równika po obie strefy polarne[7][8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 770–980 cm; masa ciała 4700–6600 kg[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1860 roku austriacki przyrodnik Leopold Fitzinger w publikacji swojego autorstwa dotyczącej historii naturalnej ssaków[1]. Na gatunek typowy Fitzinger wyznaczył (oznaczenie monotypowe) orkę oceaniczną (O. orca). Wcześniejsza nazwa – Orca – którą opublikował w 1846 roku angielski zoolog John Edward Gray okazała się młodszym homonimem innego rodzaju waleni (zyfiowate) opisanego w 1830 roku.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Orca: łac. orca ‘jakiś rodzaj wieloryba’[10]. Gatunek typowy (Linneuszowska tautonimia): Delphinus gladiator Bonnaterre, 1789 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
  • Orcinus: łac. orca „jakiś rodzaj wieloryba”; przyrostek -inus ‘należący do, odnoszący się do’[10].
  • Ophysia: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[3][11], być może od gr. οφρυς ophrus, οφρυος ophruos ‘brew’[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Orca capensis J.E. Gray, 1846 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
  • Gladiator: łac. gladiator, gladiatoris ‘gladiator, rozbójnik’, od gladius ‘miecz’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Orca stenorhyncha J.E. Gray, 1870 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
  • Grampus: zniekształcenie fr. grand poisson ‘wielka ryba’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Delphinus grampus Blainville, 1817 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek[15][16][7][6]:

Opisano również gatunki wymarłe:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Młodszy homonim Orca Wagler (Ziphiidae).
  2. ↑ Nie Grampus J.E. Gray, 1828.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b L.J.F.J. Fitzinger: Wissenschaftlich-populäre Naturgeschichte der Säugethiere in ihren sämmtlichen Hauptformen. Nebst einer Einleitung in die Naturgeschichte überhaupt und in die Lehre von den Thieren insbesondere. Cz. 4. Vienna: Aus der Kaiserlich-Königliche Hof- und Staatsdruckerei, 1860, s. 204. (niem.).
  2. ↑ J.E. Gray. On the British Cetacea. „The Annals and Magazine of Natural History”. 17 (110), s. 84, 1846. (ang.). 
  3. ↑ a b J.E. Gray: Synopsis of the species of whales and dolphins in the collection of the British Museum. London: B. Quaritch, 1868, s. 8. (ang.).
  4. ↑ J.E. Gray. Notes on the Skulls of the Genus Orca in the British Museum, and Notice of a Specimen of the Genus from the Seychelles. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1870, s. 71, 1870. (ang.). 
  5. ↑ T. Iredale & E.L.G. Troughton. The correct generic names for the grampus or killer whale, and the so called grampus or Risso’s dolphin. „Records of the Australian Museum”. 19 (1), s. 28, 1933. (ang.). 
  6. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 188. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  8. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Orcinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-08].
  9. ↑ J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 497. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  10. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 478.
  11. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 476.
  12. ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 175. (ang.).
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 295.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 299.
  15. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-24]. (ang.).
  16. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 577. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  17. ↑ Capellini. Di un’orca fossile scoperta a Cetona in Toscana. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell'Istituto di Bologna”. Serie quarta. 4, s. 665–687, 1883. (wł.). 
  18. ↑ H. Matsumoto. A new species of orc from the basal Calabrian at Naganuma, Minato Town, Province of Kazusa, Japan. „Zoological Magazine, Tokyo”. 49 (8), s. 191, 1937. (jap. • ang.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Orka_(ssaki)&oldid=72434140”