Oskar Rosenfeld

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Oskar Rosenfeld
Data i miejsce urodzenia

13 maja 1885
Koryčany

Data i miejsce śmierci

sierpień 1944
Auschwitz

Zawód, zajęcie

kronikarz, dziennikarz, działacz syjonistyczny

Wyznanie

judaizm

Oskar Rosenfeld (ur. 13 maja 1885 w Koryčanach, zm. sierpień 1944 w Auschwitz) – kronikarz, dziennikarz, działacz syjonistyczny[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Oskar Rosenfeld urodził się w miejscowości Koryčany. Po zdaniu matury w gimnazjum w miejscowości Uherské Hradiště w 1902 przeniósł się wraz z matką do Wiednia, gdzie podjął studia z historii sztuki i filologii. Tam również poznał Theodora Herzla, dzięki któremu zainteresował się syjonizmem. Od 1904 wydawał czasopismo żydowskich studentów „Unsere Hoffnung”[2]. W 1908 obronił doktorat pt. „Philipp Otto Runge in der Romantik” (Philipp Otto Runge w epoce romantyzmu), a następnie poświęcił się swoim zainteresowaniom literackim i artystycznym[3]. W okresie studiów Rosenfeld poświęcił się pisaniu recenzji oraz komentarzy nt. literatury, sztuki i teatru w żydowskich gazetach: „Die Welt” i „Jüdische Volksstimme”. W latach 1907–1908 został współzałożycielem teatru żydowskiego „Jüdishe Bühne” w Wiedniu wraz z Adolfem Standem i Hugo Zuckermannem[2]. Grupa wystawiała sztuki w języku niemieckim. Rosenfeld w ramach działalności teatralnej pełnił rolę dramaturga, reżysera oraz aktora[2].

Podczas I wojny światowej przebywał w Sofii, gdzie pracował w Bułgarsko-Austriackiej Izbie Handlowej i był redaktorem „Bulgarische Handelszeitung(inne języki)”. Działał również w kole syjonistów-rewizjonistów Judenstaatspartei i współpracował z Włodzimierzem Żabotyńskim[2]. W latach 10. i 20. XX w. ukazały się również najbardziej znane prozy Rosenfelda, takie jak: powieść „Die vierte Galerie. Ein Wiener Roman” (Czwarta Galeria. Rzymianin wiedeński, 1910), nowela „Mendl Ruhig. Eine Erzählung aus dem mährischen Gettoleben” (Mendl Ruhig. Opowieść z życia w morawskim getcie, 1914) oraz zbiór opowiadań „Tage und Nächte” (Dni i noce, 1920), „Komädianten” (1930)[3][2]. W latach 1923–1927 Rosenfeld redagował syjonistyczne czasopismo „Wiener Morgenzeitung”, a następnie w latach 1929–1938 syjonistyczny tygodnik „Die neue Welt”. W obu gazetach publikował artykuły, felietony i komentarze występując przeciwko polityce nazistowskich Niemiec i asymilacji Żydów. W latach 20. XX w. skupił się również na działalności teatralnej organizując w Wiedniu występ żydowskiego teatru „Habima” w 1926 i otwierając teatr „Jüdische Künstlerspiele” w 1927, organizując w nim występy Trupy Wileńskiej oraz trupy teatralnej Morrisa Schwarza. W tym samym okresie zajmował się również tłumaczeniami publikacji Mendele Mojcher Sforima, Icchaka Lejba Pereca i Izraela Jehoszui Singera[2] z francuskiego i jidysz[1]. W 1938 po aneksji Austrii przez III Rzeszę, Rosenfeld wraz z żoną Henriette przeniósł się do Pragi, gdzie nadal pracował jako dziennikarz, będąc korespondentem londyńskiego „The Jewish Chronicle” oraz „Jüdisches Nachrichtenblatt” pod redakcją Oskara Singera[1]. W 1939 planował wyjazd do Anglii. W pierwszej kolejności wyjechała jego żona. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił mu dołączenie do niej[2]. 4 listopada 1941 został deportowany do Litzmannstadt Ghetto wraz z 5 tys. praskich Żydów[3].

Oskar Rosenfeld początkowo mieszkał w Łodzi przy ul. Zgierskiej 3, następnie przy ul. Łagiewnickiej 27. 4 czerwca 1942 został zatrudniony w urzędzie statystycznym getta, opracowując, „Encyklopedię getta”[4] oraz „Kronikę getta łódzkiego[2], którą współtworzył m.in. wraz z Oskarem Singerem, Józefem Klementynowskim, Bernardem Ostrowskim i Peterem Wertheimerem[5].

Zwierzchnik Rosenfelda – Baruch Praszkier dostrzegając talent Rosenfelda faworyzował go, zapewniając mu możliwie dobre warunki pobytu w getcie. Rosenfeld w trakcie pobytu w getcie usiłował poznać tradycje oraz zwyczaje łódzkich Żydów oraz specyfikę łódzkiej odmiany języka jidysz. Ostatnie zapiski w Kronice getta wykonane przez Rosenfelda datowane na 28 lipca 1944 zatytułował „Weltuntergang oder Erlösung” (Koniec świata czy wyzwolenie). W 1944 podczas likwidacji getta został deportowany do Auschwitz-Birkenau gdzie został zamordowany w komorze gazowej[2].

Uratowane zeszyty Oskara Rosenfelda znajdują się w instytucie Yad Vashem. Zostały opublikowane w 1994 pt. „Wozu noch Welt”[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c FRONTIER-Projekt „Schreiben im Holocaust” – Germanistisches Seminar – Universität Heidelberg [online], gs.uni-heidelberg.de [dostęp 2022-02-21].
  2. a b c d e f g h i j Biogramy [online], Centrum Dialogu im. Marka Edelmana [dostęp 2022-02-21].
  3. a b c Sascha Feuchert, Oskar Rosenfeld und Oskar Singer. Zwei Autoren des Lodzer Gettos: Studien zur Holocaustliteratur, Frankfurt am Main: Lang, 2004, ISBN 3-631-50834-4, OCLC 56616906 [dostęp 2022-02-20].
  4. Arbeitsstelle Holocaustliteratur, Die Chronisten des Gettos | Arbeitsstelle Holocaustliteratur [online], Die Chronisten des Gettos [dostęp 2022-02-21] (niem.).
  5. Sascha Feuchert, Oskar Rosenfeld und Oskar Singer. Zwei Autoren des Lodzer Gettos: Studien zur Holocaustliteratur, Frankfurt am Main: Lang, 2004, ISBN 3-631-50834-4, OCLC 56616906 [dostęp 2022-02-20].