P13
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
|---|---|
| Rektascensja |
23h 57m 51,01s[1] |
| Deklinacja |
–32° 37′ 26,62″[1] |
| Odległość |
12 milionów l.ś. |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Rodzaj gwiazdy |
układ podwójny: czarna dziura / błękitny nadolbrzym |
| Typ widmowy |
czarna dziura / B9Ia |
P13 – nietypowa gwiazdowa czarna dziura będąca także ultraintensywnym źródłem rentgenowskim (ULX) położona w galaktyce NGC 7793. Masa czarnej dziury wynosi mniej niż 15 mas Słońca, orbituje ona gwiazdę typu widmowego B o masie wynoszącej około 20 mas Słońca, z której wchłania materię. Obiekt położony jest około 12 milionów lat świetlnych od Ziemi.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Oznaczenie „P13” zostało nadane punktowemu źródłu promieniowania rentgenowskiego w czasie przeglądu galaktyki NGC 7793 w 1998 przez urządzenie Position Sensitive Proportional Counter znajdujące się na pokładzie satelity ROSAT[2]. Skatalogowano wówczas 27 źródeł promieniowania rentgenowskiego od P1 do P27, natura obiektu P13 nie była wówczas jeszcze znana[2].
Odkrycie[edytuj | edytuj kod]
Obiekt został zidentyfikowany jako ultraintensywne źródło rentgenowskie przez satelitę ROSAT w 2009, dodatkowe obserwacje dokonane przez teleskop kosmiczny Chandra pozwoliły na dokładne ustalenie koordynat źródła promieniowania[1]. W latach 2008 i 2009 bezpośrednie sąsiedztwo źródła zostało zbadane przez Very Large Telescope należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego, co doprowadziło do odkrycia drugiego, widzialnego składnika układu[1].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Układ położony jest w galaktyce NGC 7793 i odległy jest o około 12 milionów lat świetlnych od Ziemi[3][4].
Czarna dziura została odkryta jako ULX z okresem wynoszącym 64 dni[3]. Początkowe obserwacje właściwości i jasności promieniowania rentgenowskiego emitowanego przez obiekt sugerowały, że jest to czarna dziura o masie pośredniej[3].
Masa czarnej dziury wynosi mniej niż 15 mas Słońca, orbituje ona gwiazdę (błękitnego nadolbrzyma), z której wchłania materię[3].
Ustalenie typu widmowego (typ widmowy B) i masy towarzysza czarnej dziury na około 10-20 M☉ oraz znajomość okresu ULX (będącego także okresem obiegu czarnej dziury wokół gwiazdy) pozwoliły na ustalenie maksymalnej masy czarnej dziury na co najwyżej 15 M☉ i potwierdzenie, że jest to czarna dziura o masie gwiazdowej[4].
Według współcześnie znanych teorii na temat czarnych dziur jest to bardzo nietypowy obiekt tego typu, P13 wchłania materię dziesięć razy szybciej niż dotychczas sądzono, że jest możliwe dla obiektów o takiej masie[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d C. Motch, M. W. Pakull, F. Grisé, R. Soria. The supergiant optical counterpart of ULX P13 in NGC7793. „Astronomische Nachrichten”. 332 (4), s. 367–370, maj 2011. DOI: 10.1002/asna.201011501. (ang.).
- ↑ a b A.M. Read and W. Pietsch: ROSAT observations of the Sculptor galaxy NGC 7793. arxiv.org, 1998-10-01. [dostęp 2014-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c d C. Motch, M. W. Pakull, R. Soria, F. Grisé i G. Pietrzyński: A mass of less than 15 solar masses for the black hole in an ultraluminous X-ray source. nature.com. [dostęp 2014-10-09]. (ang.).
- ↑ a b c Hungry black hole eats faster than thought possible. phys.org. [dostęp 2014-10-09]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Hungry Black Hole is a Fast Eater. natureworldnews.com, 2014-10-08. [dostęp 2014-10-09]. (ang.).