Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie
Ilustracja
Data założenia

1875

Typ szpitala

specjalistyczny

Państwo

 Polska

Adres

Lwów–Kulparków

Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie”
Ziemia49°49′01,4″N 23°59′25,5″E/49,817056 23,990417
Multimedia w Wikimedia Commons

Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie – placówka lecznicza we Lwowie–Kulparkowie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej Zakładu dla Chorych Umysłowych na Kulparkowie został otwarty w 1875[1][2][3]. W maju tego roku został przeniesiony ze Szpitala Powszechnego we Lwowie do osobnego gmachu w dzielnicy miasta Kulparków[4][5]. Inicjatywę powstania Zakładu wysunął Sejm Krajowy[5], który uchwałami z 28 maja 1875 oraz z 11 października 1878 nadał placówce statut tudzież etat posad i płac[4]. Bezpośrednim inicjatorem był Cezary Emil Haller.

Projekt pawilonów Zakładu wykonał architekt Adolf Kuhn. Kaplicę tamże zaprojektował Gustaw Bisanz. Zakład był przeznaczony do leczenia osób z obszaru Galicji[5]. W zamiarze miał stanowić placówkę dla ok. 350 pacjentów[5]. Po 1875 powstały dwa pawilony, na ok. 30 chorych każdy[2]. Na początku 1904 w Zakładzie przebywało ok. 1000 chorych (w tym czasie szacowano, że w całej Galicji żyje ok. 7000 osób umysłowo chorych)[2]. Wówczas informowano o rozszerzeniu zakładu o 500 łóżek[2]. Plany przygotował wtedy Adolf Kamienobrodzki[2]. W latach 1904-1905 dokonano powiększenia infrastruktury zakładu kosztem 1,5 mln koron[6]. Powstały wówczas nowe pawilony (projektant Zygmunt Kędzierski), zainstalowano wodociągi, ogrzewanie centralne, własną kanalizację, tor kolejowy, powstała wieża wodna, a całością budowy kierował inż. Kamienobrodzki[6]. Według stanu z 1912 ilość chorych w Zakładzie wynosiła 3330[4]. W 1914 Zakład był urządzony dla 1111 chorych[4]. W 1920 nowe dwa pawilony zaprojektował Adolf Kamienobrodzki. Budowę Zakładu prowadził budowniczy Michał Ulma[7].

Przed 1914 nazwa instytucji brzmiała: Krajowy Zakład dla Obłąkanych w Kulparkowie pod Lwowem[4]. W tym czasie prócz dyrektora funkcjonował zarząd, a ponadto służba lekarska, służba duchowna, służba administracyjna, służba etatowa i osoby nieetatowe[4]. Przy Zakładzie stworzono infrastrukturę w wielu dziedzinach, zapewniającą m.in. żywność[5]. W pobliżu powstał też cmentarz[5].

Od początku istnienia (1875) pełniącym obowiązki dyrektora Zakładu był dr Bolesław Głowacki[8]. Od około 1880 do 1901 jego dyrektorem został Gustaw Neusser[3]. W latach 1902–1919 i 1925–1927 dyrektorem był Roman Zagórski. W 1914 dyrektorem był dr Władysław Kohlberger[4]. Od około 1879 do około 1906 rządcą zakładu był Stanisław Fanti[9][10].

W Zakładzie pracowali też Józef Hornowski, Antoni Feliks Mikulski, Józef Władysław Bednarz, Ludomir Sedlaczek-Komorowski. W okresie II Rzeczypospolitej instytucja działała do 1939 jako Państwowy Zakład dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie[11][12]. Do tego czasu w zakładzie pracowali lekarze: dr Aleksander Wacyk[13], dr Stefan Cielmirski, Stanisław Cwynar, dr Karolina Diaczek, dr Jakub Ehrlich, dr Bronisława Hubertówna, dr Wanda Jedlińska-Schneid, dr Bronisław Kostkiewicz, dr Hipolit Latyński (neurolodzy i psychiatrzy) oraz Teofil Cholewa (lekarz wszech nauk lekarskich)[14].

Kapelanami w Zakładzie byli: ks. Michał Rękas, ks. Mykoła Jarosewycz (ojciec Ireny).

W Zakładzie przebywał na leczeniu: Adam Chmielowski (1881-1882)[3], Izydor Dzieduszycki (zmarł tam w 1888), Paulina Szalitówna (zmarła tam w 1920), mjr Feliks Jaworski[15].

Podczas II wojny światowej i trwającej okupacji niemieckiej zarząd nad szpitalem pełnił Jost Walbaum[16]. Od 1940 w Zakładzie byli zatrudnieni: Bolesław Ałapin, Helena Słoniewska, Maria Demianowska.

Od Zakładu nazwano ulicę Zakładową (obecnie ulica Włodzimierza Wielkiego we Lwowie).

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876, Lwów 1876, s. 608.
  2. ↑ a b c d e Kronika. Zakład kulparkowski. „Kurjer Lwowski”. Nr 41, s. 4, 10 lutego 1904. 
  3. ↑ a b c Natalia Budzyńska: Brat Albert. Biografia. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2017, s. ?. ISBN 978-83-240-4975-2.
  4. ↑ a b c d e f g Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 1446-1447.
  5. ↑ a b c d e f Katarzyna Łoza: Zakład w Kulparkowie. lwow.info, 2018-05-19. [dostęp 2020-06-28].
  6. ↑ a b Powiększenie zakładu dla obłąkanych w Kulparkowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 35, s. 8-9, 26 sierpnia 1905. 
  7. ↑ Skon b. wiceprezesa Izby przemysłowo-handlowej we Lwowie. „Wschód”. Nr 76, s. 8, 28 lutego 1938. 
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876, Lwów 1876, s. 609.
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: 1880, s. 577.
  10. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 905.
  11. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 601.
  12. ↑ Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Kraków: 1939, s. 19.
  13. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 596.
  14. ↑ Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Kraków: 1939, s. 34, 36.
  15. ↑ Piotr Zychowicz: Sowieci. Poznań: Rebis, 2017, s. 250. ISBN 978-83-8062-102-2.
  16. ↑ S. Sterkowicz, J. Walbaum. [Dr. Jost Walbaum, the head of the Health Department in the so-called General Government]. „Przegl Lek”. 46 (1), s. 136-40, 1989. PMID: 2655018. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Państwowy_Zakład_dla_Umysłowo_Chorych_w_Kulparkowie&oldid=71913073”